جدول محتوا
اصول هماتولوژی
خلاصه
هماتولوژی، مطالعه خون و اختلالات مربوط به آن است. حدود 45% خون انسان اجزای سلولی و 55% آن را پلاسما تشکیل داده است. خون عملکردهای بسیاری دارد؛ از جمله انتقال اکسیژن، تنظیم درجه حرارت بدن و پشتیبانی از سیستم ایمنی بدن. جزء سلولی آن از سه نوع سلول اصلی تشکیل شده است که همگی از سلولهای بنیادی خونساز واقع شده در مغز استخوان ایجاد می‌شوند: اریتروسیت‌ها (گلبول‌های قرمز) ، لکوسیت‌ها (گلبول‌های سفید خون) و پلاکت‌ها. اریتروسیت‌ها (RBC یا گلبول‌های قرمز) سلولهای حامل هموگلوبین هستند که در درجه اول اکسیژن را حمل می‌کنند. لکوسیت‌ها (WBC) به صورت گرانولوسیت یا لنفوسیت در می آیند. گرانولوسیت‌ها بخشی از سیستم ایمنی ذاتی هستند و در پاسخ ایمنی به باکتری‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها نقشی اساسی دارند. لنفوسیت‌ها برای هر آنتی‌ژنی اختصاصی هستند؛ به این معنی که آن‌ها قادرند عوامل عفونی خاص، در درجه اول ویروس‌ها را هدف قرار دهند. پلاکت‌ها سلولهای کوچک بدون هسته‌ای هستند که از مگاکاریوسیت‌ها در مغز استخوان مشتق شده‌اند.
تعریف
- عملکرد خون:
- انتقال اکسيژن، موادمغذی و موارد زاید ناشی از متابولیسم
- تنظیم دمای بدن، انتقال پیام، هموستاز اسید – باز، پاسخ ایمنی
- ترکیب خون:
- به ازای هر کیلوگرم وزن بدن،60mL–80mL خون در بدن وجود دارد.
- حدود 45% حجم خون شامل سلولهای خونی می‌باشد، که هماتوکریت نامیده می‌شود.
- تولید خون:
- محل : مغزاستخوان (طحال وکبد اولین محل‌های ساخت خون قبل از تولد می‌باشد)
- سلولهای بنیادی خونی، می‌توانند به هر سلول خونی تمایز یابند؛ بطور کلی دو سلول پیش ساز وجود دارد:
- پیش‌سازهای لنفوسیتی: منشأ لنفوسیت‌ها و سلولهای کشنده طبیعی (NK)
- پیش‌سازهای میلوئیدی: منشأ اریتروسیت‌ها، گرانولوسیت‌ها و مگاکاریوسیت‌ها
- شیفت سلولی به چپ : افزایش پیش سازهای نابالغ (افزایش در نوتروفیل‌های باند با هسته استوانه‌ای، در موارد پاسخ به التهاب حاد)؛ غالباً در عفونت‌ها اتفاق می‌افتد.
میکروسکوپ الکترونی سلولهای خونی:
گلبول قرمز (1)، لنفوسیت (2) و ترومبوسیت (3) نشان داده شده است. دیده می‌شود که گلبول‌های قرمز دو سطح معقر دارند که باعث افزایش سطح و انعطاف پذیری آن‌ها می‌شود. لنفوسیت‌ها سلولهای کروی هستند که به دلیل فراوانی گیرنده‌های سطحی و لیگاند‌ها، دارای یک سطح نامنظم هستند. ترومبوسیت‌ها (پلاکت‌ها) قطعات سلولی بدون هسته‌ای هستند که از مگاکاریوسیت‌ها ایجاد می‌شوند و بنابراین شکل نامنظمی دارند.