جدول محتوا

آناتومی و فیزیولوژی عروق خونی

خلاصه

عروق خونی بخشی بسیار مهم و حیاتی در سیستم گردش خون هستند. پنج نوع عروق خونی (به ترتیب) عبارتند از: شریان‌ها، شریانچه‌های (آرتریول‌ها)، مویرگ‌ها، وریدچه‌ها (ونول‌ها) و وریدها. عملکرد اصلی عروق خونی بزرگ (یعنی شریان‌ها و وریدها) انتقال خون به قلب و از قلب است، درحالی که عروق خونی کوچک‌تر (مثلاً مویرگ‌ها) منجر به ایجاد شرایط مناسب برای تبادل مواد بین سلول‌ها و خون می‌شوند. شریان‌ها، خون پراکسیژن را از قلب به بافت‌های محیطی می‌فرستند. وقتی شریان‌ها به ارگان‌ها یا اندام‌ها برسند، شاخه داده و به آرتریول‌ها و نهایتاً تعداد بسیار زیادی مویرگ که بستر مویرگی مناسب برای تحویل اکسیژن و موادد غذایی به بافت‌های اطراف را مهیا می‌کنند، به وجود می‌آورند. در سمت دیستال (دورتر) بستر مویرگی، وریدچه‌های پسامویرگی به هم می‌پیوندند تا وریدها را بسازند (وریدها خون کم‌اکسیژن را به قلب می‌رسانند). شریان‌ها و وریدها هر دو از سه لایه‌ی بافتی مشابه تشکیل شده‌اند: تونیکا اینتیما، تونیکا مدیا و تونیکا ادوانتیس. شریان‌ها عضلات صاف بسیار بیشتری از وریدها دارند (بخصوص در تونیکا مدیا)، درحالی که وریدها دارای دریچه‌هایی در تونیکا مدیا هستند. مویرگ‌ها تماماً از یک لایه اندوتلیال با یا بدون غشای پایه تشکیل شده‌اند. سه نوع مویرگ وجود دارد (ممتد، سوراخ‌دار و سینوزوئیدی) که در میزان نفوذپذیری و عملکرد باهم دیگر تفاوت دارند. عروق خونی سیستم عروقی را بوجود می‌آورند و این سیستم همراه با قلب سیستم گردش خون یا سیستم قلبی-عروقی را می‌سازد.

عروق خونی بزرگ

به شریان‌ها و وریدها عروقی خونی بزرگ گفته می‌شود که سه لایه‌ی دیواره‌ای میکروسکوپی اصلی دارند.

لایه‌های عروق خونی بزرگ

شریان عضلانی

دیواره یک شریان عضلانی از سه لایه زیر تشکیل شده است:

– تونیکا اینتیما: تشکیل شده از یک لایه سلول‌های اندوتلیال، لایه‌ی زیراندوتلیومی (مستعد آترواسکلروز) و لامینا ارتجاعی داخلی

– تونیکا مدیا: تشکیل شده از نسبت بیشتری از سلول‌های عضلانی در مقایسه با شریان‌های ارتجاعی که در آن‌ها تونیکا مدیا اساساً از الاستین تشکیل شده است. لامینای ارتجاعی خارجی تونیکا مدیا را از تونیکا ادوانتیس جدا می‌کند.

– تونیکا ادوانتیس: تشکیل شده از یک بافت پیوندی شُل که شامل وازاوازروم (در شریان‌های بزرگ) و نروی وازوروم (اعصاب خودمختاری که انقباض و اتساع لایه عضلانی صاف را تنظیم می‌کند).

از شریان‌های عضلانی می‌توان شریان کاروتید، شریان رادیال و شریان فمورال را نام برد.

© AMBOSS

لایه‌ها

زیرلایه‌ها

بخش‌ها

عملکرد

تونیکا اینتیما (اینتیما)

  • اندوتلیوم
  • تک لای از سلول‌های اندوتلیال روی یک بازال لامینا
  • سد تراوشی
  • نفوذپذیری انتخابی
  • سنتز ماتریکس خارج سلولی (ECM)
  • تنظیم:
    • اتصال (مثلاً هنگام خروج گلبول‌های سفید)
    • انعقادپذیری
    • عرض رگ
    • آنژیوژنز (از راه VEGF)
  • لایه‌ی زیراندوتلیومی
  • ECM
  • فعالسازی هموستاز اولیه
  • لامینای الاستیک داخلی
  • فیبرهای الاستیک
  • تجمع تغییرات حجمی در طول رگ

تونیکا مدیا (مدیا)

  • لایه عضلانی
  • عضله صاف
  • مقادیر کمی ECM
  • تنظیم عرض مجرا و در نتیجه مقاومت عروقی
  • تولید ECM و فیبرهای الاستیک برای لامینای الاستیک داخلی
  • لامینای الاستیک خارجی
  • فیبرهای الاستیک
  • ارتجاع‌پذیری عروق

تونیکا ادوانتیس (اکسترنا/ ادوانتیس)

  • بدون زیرلایه
  • بافت پیوندی (فیبرهای الاستیک و کلاژنی)
  • رگ را به ساختارهای مجاور متصل می‌کند
  • حاوی خونرسانی مختص به رگ (وازاوازروم)، اعصاب و تخلیه لنفاوی خود عروق بزرگ
شریان و ورید

فوتومیکروگرافی از برش عرضی یک شریان و ورید (تصویر پایین چپ، پوشش سبز) بر اساس دو ویژگی: مجرای ورید نسبت به دیواره و تونیکا مدیا بزرگ‌تر از مجرای شریانی است.

Source: © Smart Zoom, Smart In Media. Image and annotations in digital microscopy: PD Dr. Alberto Perez Bouza

عصبرسانی خودمختار یک شریان (نروی وازوروم)

فوتومیکروگراف برشی از دیواره‌ی شریانی زیر فلوئورسنس

شبکه اعصاب فلوئورسنت (مثال‌ها با فلش نشان داده شده) در امتداد تونیکا ادوانتیس دیواره شریانی قرار داشته که نروی وازروم نامیده می‌شود.

Source: © IMPP

لطفاً برای دسترسی کامل به تمام محتویات، اشتراک ویژه تهیه کنید.

error: محتوا محافظت‌شده می‌باشد