جدول محتوا
قشر مغزی، مننژ، گانگلیون قاعده‌ای و سیستم بطنی
خلاصه
مُخ یا سربروم (تلانسفالون) بزرگترین بخش مغز است که از قشر مغز و ساختارهای زیرقشری (مانند گانگلیون قاعده‌ای و هیپوکامپ) تشکیل شده است. شیار طولی مغز را به دو نیم‌کره تقسیم می‌کند. قشر مغز لایه‌ی بیرونی-فوقانی مغز دارای ظاهر پیچ و تاب خورده (ناشی از ژیروس‌ها و شیارها) را تشکیل داده است. شیارها قشر مغز را به لوب‌های فرونتال، تمپورال، پریتال و اُکسیپیتال تقسیم می‌کنند. مُخ اصلی‌ترین ساختار در فرایندهای ادراک، زبان و هماهنگی می‌باشد. گانگلیون قاعده‌ای زیر قشر مغز قرار داشته و در کنترل حرکات بدن نقش مهمی دارد. هرکدام نیم‌کره‌های مغز حاوی یکی بطن‌های جانبی هستند و بطن‌های سوم و چهارم کوچک‌تر نیز به ترتیب بین دو تالاموس در دیانسفالون و بین قنات مغزی و مخچه قرار دارند. چهار بطن مغزی سیستمی به‌هم متصل را به وجود می‌آورند که مایع مغزی-نخاعی را می‌سازند و به جریان در می‌آورند؛ مایعی که در حذف مواد زائد مغز و حرکت آسانتر مغز داخل جمجمه نقش مهمی را ایفا می‌کند. مننژ نیز از سه لایه محافظتی غشایی که سیستم عصبی مرکزی (یعنی مغز و نخاع) را دربر می‌گیرد، تشکیل شده است.
قشر مغز
نگاه کلی
- قشر مغز (مُخ) ظاهری پر پیچ و خم دارد که در نتیجه‌ی شبکه‌ای از جیروس‌ها (برجستگی‌های مدور واقع روی سطح قشر مغز) و شیارها (فرورفتگی‌های جداکننده جیروس‌ها) بوجود آمده است.
- شیار طولی مغز را به دو نیم‌کره چپ و راست تقسیم می‌کند.
- شیارهای عمقی دیگر نیز هر نیم‌کره را به لوب‌های فرونتال، تمپورال، پریتال و اُکسیپیتال دسته‌بندی می‌کنند.
- شیارهای اصلی
- شیار مرکزی (شیار رولاندو): لوب‌های فرونتال و پریتال را از هم جدا می‌کند
- شیار جانبی (شیار سیلوین): در قدام، جداکننده لوب‌های فرونتال و تمپورال و در خلف، جداکننده لوب‌های پریتال و تمپورال
- شیار تک (سینگولیت): جیروس تک (سینگولیت) را از لوب‌های فرونتال و پریتال جدا می‌کند.
- شیار پریتو-اکسیپیتال: جداکننده لوب‌های پریتال و اُکسیپیتال
- شیار کالکارین: لوب اُکسیپیتال را بصورت افقی به جیروس‌های کونئوس (فوقانی) و لینگوال (تحتانی) تقسیم می‌کند.
تصویر1، منظر جانبی از لوب‌های مغزی:
- 4 لوبِ هرکدام از نیم‌کره‌ها توسط 3 شیار اصلی از هم جدا می‌شوند:
- شیار مرکزی لوب فرونتال را از لوب پریتال جدا می‌کند.
- شیار جانبی لوب تمپورال را از لوب فرونتال و لوب پریتال جدا می‌کند.
- شیار پریتو-اُکسیپیتال نیز لوب پریتال را از لوب اُکسیپیتال جدا می‌کند.
تصویر 2، منظر قاعده‌ای مغز
تصویر 3: قشر مغز
تصویر 4، آناتومی مغز، اصطلاحات مربوط به جهت‌دهی:
- برش‌های ساژیتال مغز که نشانگر اصطلاحات صحیح وابسته به موقعیت داخل مغز یا ساقه مغز است.
- تفاوت در اصطلاحات بین دو ساختار بدلیل شکل‌گیری خمی در دروان جنینی بین دیانسفالون و ساقه مغز رخ می‌دهد.
لوب فرونتال
نگاه کلی به لوب فرونتال | |||
ناحیه | موقعیت | اعمال حرکتی و شناختی | اثر درگیری |
قشر حرکتی اولیه (ناحیه برودمن 4) |
|
|
|
قشر پیش‌حرکتی (ناحیه برودمن 6) |
|
|
|
میدان بینایی فرونتال (ناحیه برودمن 8) |
|
|
|
قشر پیش‌فرونتال (ناحیه همراهی پیش‌فرونتال) |
|
|
|
ناحیه بروکا (نواحی برودمن 44 و 45) |
|
|
|
تصویر 6، آدمک حرکتی: آدمک حرکتی یک نقشه از قشر حرکتی اولیه (واقع در جیروس پیش‌مرکزی لوب‌های فرونتال) است که نشان می‌دهد کدام نواحی برون‌ده حرکتی کدام بخش از بدن را بر عهده دارند. نمایش بهم ریخته و غیرمتعارف این آدمک و سایزهای مختلف اندام‌ها نشانگر میزان برون‌ده عصبی فرستاده شده به بخش موردنظر است. به همین خاطر از آنجایی که نواحی زبان، صورت و دست‌ها بیشترین نورون‌های حرکتی را دریافت می‌کنند، بسیار بزرگتر از نواحی تنه و اندام‌های تحتانی نشان داده شده‌اند.
لوب پریتال
نگاه کلی به لوب پریتال | |||
ناحیه | موقعیت | ویژگی‌ها (اعمال حسی) | اثر درگیری |
قشر سوماتوسنسوری اولیه |
|
|
|
قشر سوماتوسنسوری همراه |
|
|
|
قشر همراه بینایی |
|
|
|