جدول محتوا
دیانسفالون (مغز میانجی)
خلاصه
دیانسفالون بخش دُمی فوربرین (مغز قدامی یا پروزنسفالون) است که بین مغز میانی (مزانسفالون) و مُخ (تلنسفالون) قرار گرفته است. دیانسفالون از تالاموس، هیپوتالاموس، اپی‌تالاموس و ساب‌تالاموس تشکیل شده است. تالاموس مرکز تقویتی برای اطلاعات حسی می‌باشد. هیپوتالاموس عملکردهای خودمختار و غیرارادی و سیستم درون‌ریز را تنظیم می‌کند. اپی‌تالاموس که از غده پینه‌آل، هابنولا (habenula)، اتصال هابنولار (habenular commissure) و خط مدولاری (stria medullaris) تشکیل شده و کنترل چرخه‌ی خواب و بیداری را بر عهده دارد. ساب‌تلاموس که حاوی هسته‌ی ساب‌تالامیک است، بخشی از مدار غیرمستقیم گانگلیون قاعده‌ای بوده و در مهار حرکات غیرارادی نقش دارد.
سیستم لیمبیک از آمیگدال، هیپوتالاموس، تالاموس قدامی، هیپوکامپ، اجسام مامیلاری، قشر cingulate و قشر انتورنیال (entorhinal) بوجود آمده است. این ساختارها در شکل‌گیری حافظه، تنظیم اشتها و سیری، توجه، پاسخ‌های احساسی و تحریک جنسی نقش مهمی را ایفا می‌کنند.
نگاه کلی
- موقعیت: بخش دُمی مغز قدامی (forebrain)، واقع بین مُخ (cerebrum) و مغز میانی
- جنین‌شناسی: نشأت‌گرفته از پروزنسفالون
- ترکیبات و عملکرد
- تالاموس: مرکز تقویتی اطلاعات حسی بین ساختارهای زیرقشری و قشری مغز
- هیپوتالاموس: مرکز اصلی عملکرد خودختار و اعمال سیستم درون‌ریز
- اپی‌تالاموس: نقش در تنظیم چرخه خواب و بیداری
- ساب‌تالاموس: حاوی هسته ساب‌تالامیک، بخشی از گلنگلیون قاعده‌ای (basal ganglia)
تصویر 1، نواحی مغزی همراه با انشعابات رویانی‌شان
تصویر 2، منظر قاعده‌ای مغز
تصویر 3، ساقه مغز و دیانسفالون: سطوح شکمی، پشتی و جانبی ساقه مغز (بصل‌النخاع، پل‌های مغزی و مغز میانی) و دیانسفالون. محل‌های ورود/ خروج اعضاب مغزی متعدد در این تصویر نشان داده شده‌اند.
تصویر 4، آناتومی عملکردی محور هیپوتالاموس-هیپوفیزی: ADH و اُکسی‌توسین از سلول‌های نورواندوکرین داخل هیپوتالاموس تولید و ترشح شده و از آنجا ابتدا به نوروهیپوفیز انتقال یافته و سپس وارد جریان خون می‌شوند. آزادسازی این هورون‌ها توسط نورون‌های هیپوتالاموس کنترل می‌شود. هورمون‌های تحریکی دیگر (یعنی LH، GH، FSH، TSH و ACTH) نیز تحت کنترل هیپوتالاموس توسط آدنوهیپوفیز (هیپوفیز قدامی) به جریان خون وارد می‌شوند. تنظیم ترشح این‌هورمون‌های آزادکننده یا مهارکننده از هیپوتالاموس توسط مکانیسم‌های خودتنظیمی منفی ناشی از اثرات این هورمون‌ها صورت می‌گیرد.
↙ تالاموس
ویژگی‌ها
- موقعیت: بخش پشتی دیانسفالون، موقعیت در بالای مغز میانی
- عملکرد: گروهی از هسته‌هایی که مرکز اصلی تقویتی اطلاعات حسی صعودی بین ساختارهای زیرقشری و قشری مغز می‌باشند (به غیر از حس بویایی)
- اجزای سازنده
- به گروه‌های هسته‌ای جانبی، قدامی، میانی و داخل‌لامیناری و ناحیه متاتالامیک تقسیم می‌شود
- گروه‌های هسته‌ای جانبی، قدامی و میانی توسط لامینای مدولاری داخلی Y شکلی از هم جدا می‌شوند.
- گروه جانبی را می‌توان به زیردسته‌های خلفی، پشتی و شکمی تقسیم‌بندی کرد.
هسته‌های تالاموسی
نگاه کلی به هسته‌های تالاموسی | |||||
اجزاء سازنده | ورودی | خروج به | عملکرد | ||
گروه هسته‌ای قدامی | |||||
هسته‌های قدامی تالاموس |
|
|
| ||
گروه هسته‌ای جانبی | |||||
زیردسته پشتی | هسته تالاموسی پشتی جانبی |
|
|
| |
زیردسته خلفی | پولوینار (Pulvinar) |
|
|
| |
هسته تالاموسی خلفی جانبی |
| ||||
زیردسته شکمی | هسته تالاموسی قدامی شکمی |
|
|
| |
هسته تالاموسی جانبی شکمی |
|
|
| ||
هسته تالاموسی خلفی شکمی | هسته تالاموسی خلفی-جانبی شکمی (VPL) |
|
|
| |
هسته تالاموسی خلفی-میانی شکمی (VPM) |
|
|
| ||
گروه هسته‌ای میانی | |||||
هسته تالاموسی پشتی-میانی |
|
|
| ||
متاتالاموس | |||||
هسته تالاموسی زانویی جانبی |
|
|
| ||
هسته تالاموسی زانویی میانی |
|
|
| ||
گروه هسته‌ای اینترالامینار | |||||
هسته‌های تالاموسی اینترالامینار |
|
|
| ||
نکته: سکته تالاموسی می‌تواند منجر به همی‌پارزی (فلج یک‌طرفه) و از دستن رفتن حس یک طرف (hemisensory loss)، مردمک‌های میوتیک (تنگ) و غیرپاسخی به نور و فلج خیره‌گی چشم به سمت مخالف محل ضایعه (پدیده‌ای به نام چشم‌های سمت-اشتباه) شود.
نکته: حس بویایی تنها حسی است که از راه تالاموس تقویت نمی‌شود.
خونرسانی تالاموس
- خونرسانی تالاموس اساساً از راه شاخه‌های شریان مغزی خلفی (بخشی‌های P1 و P2) تأمین می‌شود:
- شریان‌های پارامدین تالاموساب‌تالامیک خلفی
- محل خونرسانی: گروه‌های هسته‌ای شکمی، داخل‌لامینایی و میانی
- علائم سکته تالاموسی: اختلال یادگیری، از دست رفتن حافظه، اختلالات بینایی و افسانه‌سازی (confabulation)
- شریان‌های تالاموجنیکولیت
- محل خونرسانی: گروه هسته‌ای شکمی تالاموس و هسته تالاموسی جنکیولیت میانی (جسم زانویی میانی)
- علائم سکته این ناحیه: اختلال حرکتی، از دست رفتن حس یک سمت و سندرم درد تالاموسی (درد شدید، سوزشی، تیز و/ یا احساس چاقوخوردن در نواحی تحت‌کنترل منطقه سکته)
- شریان‌های کروئیدال خلفی
- محل خونرسانی: هسته‌های داخل‌لامینار، پولوینار (pulvinar) و هسته‌های زانویی میانی و جانبی
- علائم سکته این ناحیه: اختلال حرکتی، از دست رفتن حس سمت مقابل، سندرم درد تالاموسی و از بین رفتن دید میدان بینایی
- شاخه‌های شریان ارتباطی خلفی:
- شریان‌های تالاموساب‌تالامیک پارامدین قدامی:
- محل خونرسانی: گروه‌های هسته‌ای قدامی، شکمی و داخل‌لامینایی تالاموس
- علائم سکته این ناحیه: آسیمتری (غیرقرینگی) صورت هنگام بیان احساسات در صورت، از دست رفتن حافظه، فلج یک‌طرفه، آپراکسی و عدم توجه فضایی یک طرفه (hemispatial neglect)
- شریان‌های تالاموساب‌تالامیک پارامدین قدامی:
- شریان‌های پارامدین تالاموساب‌تالامیک خلفی