جدول محتوا

کلیه‌ها

خلاصه

کلیه‌­ها ارگان‌های جفتی هستند که در فضای خلف صفاقی و در دو طرف ستون مهره‌­ها قرار گرفته‌­اند و از مهره­‌ی 12م سینه‌­ای تا 3م کمری امتداد دارند. این ارگان‌ها از مزودرم نشأت می‌گیرند. کلیه­‌ها نقش بسیار مهمی در دفع مواد زائد، تنظیم حجم و اسمولالیته­‌ی مایع خارج سلولی، نگه­داریِ تعادل اسید-باز، تولید هورمون (اریتروپویتین) و گلوکونئوژنز دارند. خون آن­‌ها از شریان کلیوی تامین شده و تخلیه­‌ی وریدی هم از طریق ورید کلیوی صورت می­‌گیرد. تخلیه‌­ی لنفاویِ کلیه‌­ها هم به گره‌­های لنفیِ پاراآئورتیک صورت می­‌گیرد. ورید کلیویِ چپ از میان آئورت و شریان مزانتریک فوقانی عبور می­‌کند. فشردگیِ ورید کلیوی چپ میان این دو عروق (پدیده­‌ی فندق شکن) ممکن است باعث ایجاد واریکوسل در مردان و ایجاد احتقان لگنی، وریدهای واریسی در قسمت تحتانیِ شکم و به دنبال آن درد و سنگینیِ شکم در زنان شود. کلیه‌­ها شامل کپسول، کورتکس، مدولا، سینوس و ناف کلیوی می‌­باشند. نفرون همان واحدِ عملکردیِ کلیه بوده و دارای دو قسمتِ جسمک کلیوی و لوله­‌ی کلیوی است. جسمک کلیوی خود شامل مویرگ گلومرول و کپسول بومن می‌­باشد که این دو قسمت توسط سد فیلتراسیون گلومرولی از هم جدا شده‌­اند. سد فیلتراسیون گلومرولی، که خود شامل سه قسمتِ اندوتلیوم سوراخ‌­دارِ مویرگ گلومرول، غشای پایه‌­ی گلومرول و پودوسیت‌ها می‌باشد، مسئول فیلتر کردن یا تمیز کردن پلاسما از مواد زائد می‌­باشد. مواد فیلتر شده از داخل لوله­‌ی کلیوی، که خود شامل لوله­ پیچیده‌­ی نزدیک، قوس هنله، لوله­‌ی پیچیده نزدیک و لوله­‌ی جمع کننده می­‌باشد، عبور می­‌کنند. در داخل لوله‌­ی کلیوی به علت فرایندهای بازجذب، ترشح و دفعی که روی مواد فیلتر شده صورت می­‌گیرد، این مایع در نهایت به مایعی دیگر به نام ادرار تبدیل می­‌شود.

آناتومیِ سطحی

مکان قرارگیری

  • موقعیت:
    • فضای پشت صفاق (رتروپریتوئن)
    • در قسمت جانبیِ مهره‌­ی 12م سینه‌­ای تا حدود مهره‌­ی 2 یا 3م کمری (کلیه‌­ی راست به اندازه­‌ی حدود نصف یک مهره نسبت به کلیه‌­ی چپ پایین­‌تر قرار دارد؛ چون در بالای آن کبد قرار گرفته است)
  • ساختارهای مجاور
    • قسمت فوقانی: غده‌­ی آدرنال
    • قسمت تحتانی: خم‌­های کولونِ عرضی
    • قسمت قدامی
      • کلیه­‌ی چپ: معده، طحال، دم پانکراس
      • کلیه­‌ی راست: لوب هپاتیک راست، قسمت نزولیِ دئودنوم
    • قسمت خلفی: عضله­‌ی سوآس ماژور، عضله­‌ی مربعیِ (quadrate) کمری
      • مجاورت نزدیک به عصب ایلیوهایپوگاستریک و ایلیواینگوئینال ← پاتولوژی­‌های کلیه (مثلاً سنگ کلیه) ممکن است که درد ارجاعی به کشاله‌ی ران داشته باشند.
    • اندازه: طول 10 تا 12 سانتی‌­متر، عرض 5 تا 6 سانتی­‌متر و ضخامتِ 3 تا 4 سانتی­‌متر
    • وزن: هر کلیه حدود 150 تا 180 گرم
ارگان‌های شکمی

دید شکمی (چپ)
دید پشتی (راست)

ارتباط پریتونئال در شکم

مقطع عرضی و ساژیتالِ تنه­‌ی یک شخص مؤنث

آناتومی
  • کورتکس کلیوی
    • خارجی­‌ترین لایه‌­ی پارانشیم کلیوی (ضخامت حدود 10mm)
    • ستون‌­های کلیوی به داخل مدولا ادامه می­‌یابند.
    • حاویِ گلومرول، لوله پیچیده نزدیک، لوله پیچیده دور و عروق کلیوی می‌­باشد.
  • مدولای کلیوی
    • شامل 7 تا 12 هرم (پیرامید، پاپیلا) مدولاری
    • حاویِ قوس هنله و لوله­‌های جمع کننده می‌­باشد.
  • لگنچه‌­ی کلیوی
    • به حالب متصل می‌­شود.
    • کالیس‌­های کوچک
    • کالیس‌­های بزرگ
    • اتصال حالب-لگنچه
  • کپسول کلیوی
    • کپسول کلیوی مستقیماً روی کورتکس قرار دارد.
    • کپسولِ چربی کلیوی (همچنین غده­‌ی آدرنال را هم شامل می‌شود)
    • فاسیای کلیوی
      • دارای گیرنده‌­ی درد می­‌باشد ← التهاب کلیه و/ یا انسداد مسیر خروج ادراری باعث ورمِ کلیه می­‌شود ← کشیدگیِ فاسیای کلیوی ← درد
نمای ماکروسکوپیِ کلیه در شکم

مقطع طولیِ کلیه­‌ی راست (دید پشتی)

لگنچه­‌ی کلیوی شامل چندید کالیس است که به داخل لگنچه­‌ی کلیوی تخلیه می‌­شود. کالیس­‌‌های کوچک اطراف پاپیلای مدولاریِ هرم‌­های کلیوی را احاطه می­‌کنند. از کالیس‌­های کوچک، ادرار به داخل کالیس بزرگ و سپس لگنچه­‌ی کلیوی و از آن جا به حالب تخلیه می­‌شود. حالب، شریان و ورید کلیوی ناف کلیوی را می­‌سازند. هر کلیه توسط شریان و ورید کلیوی که به شاخه‌­های کوچک­‌تر تقسیم می‌­شود خونرسانی می­‌گردد

ساختار میکروسکوپیِ کلیه

مقطع طولیِ کلیه:
لگنچه‌­ی کلیوی به کالیس ماژور و مینور تقسیم می‌­شود.
از قله­‌ی هر کالیس مینور، انتهای هر‌م­‌های کلیوی که به صورت مثلثی شکل هستند بیرون آمده است که توسط ستون­‌های کلیوی از هم جدا شده‌­اند؛ ستون‌­های کلیوی همان گسترش کرتکس به داخل مدولا می­‌باشد.
هر هرم کلیوی (در داخل مدولا) و کورتکس متنظر آن یک لوب کلیه را می­‌سازد.

ساختار میکروسکوپی کلیوی:
نفرو‌ن‌­ها، واحدهای عملکردی و ساختاری کلیه هستند و در داخل لوب­‌های کلیوی قرار دارند.
هر نفرون شامل جسمک کلیوی، لوله پیچیده نزدیک، قوس هنله و لوله پیچیده نزدیک می‌­باشد. بیشتر نفرون­‌ها در کورتکس قرار دارند. فقط قوس هنله است که به داخل مدولا گسترش می­‌یابد.

تامین خون

  • تامین خون شریانی: شریان‌­های کلیوی از (از آئورت) ← شریان­‌های سگمنتال شریان­‌های بین لوبی ← شریانچه­‌های آوران ← مویرگ گلومرول ← شریانچه‌های وابران
  • تخلیه­‌ی وریدی: خون از شریانچه­‌های وابران ← عروق مستقیم و مویرگ‌­های اطراف توبولی ← ورید­های کلیوی (به ورید اجوف تحتانی ملحق می­‌شوند)

نکته: هر دقیقه، حدود 20% برون‌ده قلبی (حدود 1200mL در یک فرد بالغ متوسط) از میان کلیه‌­ها عبور می­‌کند!

نکته: ورید کلیویِ چپ از میان شریان مزانتریک فوقانی و آئورت شکمی عبور می­‌کند؛ فشرده شدن این رگ توسط دو عروق دیگر منجر به ایجاد واریکوسل در مردان و درد پایین شکم در زنان می­‌شود.

آئورت شکمی و ورید اجوف تحتانی

شاخه‌­های آئورت شکمی:
– 3 شاخه­‌ی قدامی: شریان سلیاک، شریان مزانتریک فوقانی، شریان مزانتریک تحتانی
– 8 جفت شاخه‌­ی جانبی (چپ و راست): شریان فرنیک تحتانی، شریان فوق کلیوی میانی، شریان‌­های کلیوی، شریان­‌های گنادال (بیضه­‌ای/تخمدانی)، 4 جفت شریان‌­های کمری
– 3 شاخه‌­ی انتهایی: شریان­‌های ایلیاک مشترک راست و چپ و شریان ساکرال میانی (ساکرال میانی در عکس نشن داده نشده

انشعابات ورید اجوف تحتانی:
انشعابات متلاقی اصلی: ورید­های ایلیاک مشترک راست و چپ و ورید ساکرال میانی

انشعابات جانبی: ورید­های کلیوی از دو طرف، ورید گنادال راست (ورید گنادال چپ به داخل ورید کلیوی چپ می‌­‌ریزد)، ورید فوق کلیوی راست (ورید فوق کلیویِ چپ به ورید کلیوی چپ می­‌ریزد)، ورید­های کمری و وریدهای فرنیک تحتانی

انشعابات قدامی: وریدهای کبدی

نکته: چون ورید کلیوی از قدام آئورت و زیر شریان مزانتریک فوقانی عبور می­‌کند، ممکن است که میان این دو ساختار تحت فشار قرار گیرد و پدیده‌­‌ای به نام فندق شکن را ایجاد نماید.

لطفاً برای دسترسی کامل به تمام محتویات، اشتراک ویژه تهیه کنید.

error: محتوا محافظت‌شده می‌باشد