پانکراس ارگانی غدهای است که در فضای خلف صفاقی بین خم دوازدهه و ناف طحال قرار دارد. پانکراس عملکردهای درونریز و برونریز هر دو را دارد و از نظر آناتومی به 4 بخش تقسیم میشود: سر، گردن، تنه و دُم. از آنجایی که پانکراس از نظر جنینشناسی از foregut نشأت میگیرد، خونرسانیاش توسط تنهی سلیاک و شاخههای آن انجام میشود. وریدهای پانکراس به ورید پورت تخلیه شده و عروق لنفاوی آن نهایتاً به گرههای لنفی سلیاک، مزانتریک فوقانی و طحالی تخلیه میگردند. عصبرسانی سمپاتیک و پاراسمپاتیک پانکراس هر دو از راه گانگلیون سلیاک صورت میگیرد. از نظر بافتشناسی پانکراس دو ساختار عملکردی دارد: غدد آسینار برونریز و جزایر لانگرهانس درونریز. غدد برونریز آنزیمهای گوارشی که به داخل دوازدهه تخلیه میشوند را میسازند و جزایر درونریز هورونهای تنظیمگر گلوکوز خون مانند انسولین و گلوکاگون را تولید و به درون خون ترشح میکنند.
نگاه کلی
منظر ونترال (چپ)
منظر دورسال (راست)
© AMBOSS
بخشهای آناتومیک پانکراس
نکته مهم: زائده قلابی در خلف عروق مزانتریک قرار دارد. سر، تنه و دم پانکراس در قدام این عروق واقعاند.
مجاری پانکراسی
نکته مهم: تومورهای سر پانکراس اغلب منجر به انسداد مجرای صفراوی شده و خود را با زردی بدون درد نشان میدهند (نشانه Couvoisier)
نکته مهم: سنگهای صفراوی مسدودکننده آمپول واتر میتوانند منجر به ایجاد پانکراتیت و کلانژیت هر دو شوند (نشانههای دو مجرا)
مجرای صفراوی مشترک و مجرای پانکراسی به هم میپیوندند تا آمپول هپاتوپانکراتیک که به قسمت نزولی دوازدهه وارد میشود را تشکیل دهند. این آمپول توسط حلقهای عضلانی پوشیده شده است که به آن اسفنکتر هپاتوپانکراتیک (اسفنکتر اودی) میگویند. اسفنکتر هپاتوپانکراتیک وارد دیواره دوازدهه میشود تا پاپیلای دوازدهای ماژور را تشکیل دهد. مجرای پانکراسی فرعی معمولاً به داخل مجرای پانکراسی اصلی تخلیه میشود. گاهاً این مجرا ممکناست از راه پاپیلای دوازدههای مینور که در پروگزیمال پاپیلای دوازدههای ماژور قرار گرفته است وارد دوازدهه شود.
© AMBOSS