جدول محتوا
سیستیک فیبروزیس (CF)
خلاصه
اپیدمیولوژی
- دومین بیماری متابولیک ژنتیکی شایع در نژاد اروپای شمالی بعد از هموکروماتوز.
- بروز: حدوداً 1 در 3500 نفر در آمریکا
اتیولوژی
- CF یک بیماری وراثتی اتوزومی مغلوب است که بخاطر نقص پروتئین CFTR در نتیجه‌ی جهش در ژن CFTR واقع بر روی بازوی بلند کرومزوم شماره 7 به وجود می‌آید.
- شایعترین جهش عامل بیماری CF جهش دلتا F508 یا ΔF508 است، یک حذف نوکلئوتیدی که باعث نبود فنیل‌آلانین (F) در جایگاه 508 پروتئین CFTR می‌شود.
نکته: کودکانی که پدر و مادرشان، هردو، حامل هتروزیگوت ژن سیستیک فیبروزیس باشند به احتمال 25% دچار این بیماری می‌شوند.
پاتوفیزیولوژی
- نکات کلی
- ژن CFTR پروتئین CFTR را کد می‌کند، پروتئینی که جزء مهمی از کانال کلری دریچه‌دار وابسته به ATP در غشاهای سلولی است.
- ژن CFTR جهش‌یافته ← پروتئین اشتباه تاشده ← باقی ماندن در شبکه‌ی اندوپلاسمی زبر (rER) برای تخریب شدن← نبود کانال‌های کلری دریچه‌دار وابسته به ATP روی سطح سلول‌های اپیتلیال سراسر بدن (مثلاً اپیتلیوم تنفسی و رودهای، غدد عرق، قسمت برون‌ریز پانکراس و غدد برون‌ریز مربوط به ارگان‌های تولیدمثلی)
- در غدد عرق
- کانال کلری مسئول انتقال یون –Cl از مجرا به داخل سلول است (یعنی بازجذب کلر از عرق به سلول)
- کانال کلری دریچه‌دار وابسته به ATP دارای اختلال ← ناتوانی در بازجذب –Cl از مجرای غدد عرق ← کاهش بازجذب +Na و H2O ← دفع بیش ازحد نمک و افزایش سطح NaCl در عرق
- در تمام غدد برون‌ریز دیگر (مثلاً در لوله‌ی گوارش یا ریه‌ها)
- کانال کلر مسئول انتقال –Cl از سلول به داخل مجرا است (یعنی ترشح کلر از سلول به درون مجرا).
کانال کلری دریچه‌دار وابسته به ATP ← ناتوانی در انتقال –Cl داخل‌سلولی از عرض غشا ← کاهش ترشح –Cl و H2O ← تجمع –Cl داخل سلول ← ↑ بازجذب +Na (از راه ENaC) ← ↑ بازجذب H2O ← تشکیل موکوس دارای گرانروی زیاد ← اجتماع ترشحات و انسداد مجاری کوچک ارگان درگیر ← التهاب مزمن و بازسازی بافتی ← آسیب ارگانی (قسمت “ویژگی‌های بالینی” زیر را ببینید)
↑ افزایش بازجذب +Na ← افزایش پتانسیل عرض اپیتلیالی بین مایع رودهای و سطح اپیتلیال افزایش می‌یابد (یعنی اختلاف بار منفی افزایش می‌یابد؛ مثلاً از حد طبیعی 13mv- به سطح غیرطبیعی 25mv-)
یک جهش در ژن CFTR باعث نقص در سنتز پروتئین و درنتیجه نبود کانال‌های کلری درچه‌دار وابسته به ATP بر روی غشای سلول‌های اپیتلیال سراسر بدن می‌شود (یعنی سلول‌های اپیتلیال رودهای و تنفسی، غدد عرق، قسمت برون‌ریز پانکراس، و ارگان‌های تولیدمثلی). کلر و سدیم معمولاً درحالت تعادل باهم‌دیگر قرار دارند، اما تجمع داخل‌سلولی کلر در نتیجه‌ی نبود انتقال‌دهنده‌های کلر باعث احتباس سدیم وآب داخل سلول می‌شود (به دلیل فرایند اسمز). این اتفاق در نهایت منجر به شکل‌گیری یک موکوس دارای گرانروی زیاد می‌شود، موکوس غلیظی که با انسداد مجاری هوایی و مجاری ارگان‌های کوچک، التهاب و آسیب انتهایی ارگانی، به بافت‌های بدن آسیب می‌زند.