جدول محتوا
فیزیولوژی کلیه
خلاصه
نفرون‌ها واحدهای عملکردی کلیه هستند. این واحدها از کورپوسکول یا جسمک کلیوی (گلومرول و کپسول بومن) و لوله‌ی کلیوی (لوله پیچیده‌ی نزدیک، قوس هنله، لوله پیچیده‌ی دور و لوله جمع‌کننده) تشکیل شده‌اند. عملکرد اصلی نفرون‌ها تولید ادرار و دفع مواد زائد از بدن است؛ تنظیم الکترولیت‌ها، تنظیم اسمولالیته سرم، تعادل اسید-باز، ساخت و ترشح هورمون (مثلاً اریتروپویتین، رنین، کلسی‌تریول و پروستاگلاندین‌ها) و تنظیم سطح خونی (هومئوستاز) قند نیز جزو عملکرد کلیه می‌باشد. فرایند تولید ادرار به شکل فیلترکردن پلاسما در داخل کورپوسکول کلیوی (فرایندی غیر فعال)، ترشح یکسری مواد به داخل لوله کلیوی (مثلاً قند، اوره، هیدروژن، پتاسیم) برای پاکسازی خون از آن‌ها و بازجذب یکسری مواد از داخل لوله کلیوی (مثلاً قند، اوره، اوریک‌اسید، پتاسیم) به خون می‌باشد. این فرایندها توسط هورمون‌هایی که می‌توانند هم روی جریان خون کلیوی و هم ناقل‌های مختلف دیواره لوله‌های کلیوی اثر بگذارند، تنظیم می‌شود. علاوه بر این یکسری مکانیسم‌های خودتنظیمی هم وجود دارند که هم پرفیوژن (خونرسانی) کلیوی (مثلاً تنظیم میوژنیک قطر شریانچه آوران) و هم اسمولاریته ادرار (مثلاً فیدبک توبولوگلومرولار) را تنظیم می‌کنند. شایعترین روش برای ارزیابی عملکرد کلیوی ارزیابی میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR) است که طبق تعریف، “حجم ماده‌ی اولیه‌ی فیلتر شده به درون کپسول بومن در واحد زمان” می‌باشد. GFR در کلینیک برای تنظیم رژیم غذایی در بیماری کلیوی و مواردی چنین کاربرد دارد. برای اطلاعات بیشتر بخش کلیه‌ها را هم ببینید!
تولید ادرار
اطلاعات کلی
- مکان: نفرون
- واحد عملکردی کلیه که شامل:
- گلومرول: ساختار اصلی مسئول فیلترکردن پلاسما
- لوله‌ها: ساختاری که بازجذب مواد از آن و ترشح مواد به داخل آن صورت می‌گیرد.
- هدف
- حذف مواد زائد از خون (مثلاً اوره، کراتینین، متابولیت دارو)
- تنظیم الکترولیت‌ها، تنظیم اسمولالیته، تعدیل اسید-باز در خون
- فرایند
- خون از طریق شریانچه‌ی آوران وارد مویرگ گلومرول می‌شود.💬
- محتویات داخل پلاسما از طریق مویرگ‌های گلومرولی و از میان سد فیلتراسیون گلومرولی به داخل فضای ادراری در کپسول بومن فیلتر می‌شوند. نتیجه‌ی آن مایع فیلترشده‌ی اولیه (اولترافیلتراسیون/ همان مایع فیلتر شده به داخل کپسول بومن) است.💬
- بعد از عبور از گلومرول، مایع فیلتر شده (در این مرحله “مایع لوله‌ای” نام دارد) در داخل سیستم لوله‌ای جریان پیدا می‌کند💬 ← بازجذب و ترشح محتویات پلاسما (تقریباً 99 درصد مایع فیتر شده‌ی اولیه به داخل خون بازمی‌گردد!) ← تولید ادرار!💬
- اسمولالیته ادرار بین 50 تا 1400 میلی اسمول در لیتر است.
- pH ادراری حدود 5.5 است (بین 4.5 تا 8.2)
- ادرار به داخل لوله‌های جمع‌کننده جریان می‌یابد ← لگنچه ادراری ← حالب ← لوله ادراری
- واحد عملکردی کلیه که شامل:
جسمک کلیوی دارای دو ساختار می‌باشد: کلافه‌ای عروقی (مویرگ گلومرول) و کپسول.
خون از طریق شریانچه آوران وارد حلقه‌های مویرگی می‌شود و جسمک کلیوی را از طریق شریانچه وابران ترک می‌گوید. فضای بین لایه‌های جداری و احشاییِ کپسول گلومرولی فضای بومن نام دارد. اولترافیلتره‌ی گاومرولی (همان مایعات تصفیه شده از پلاسما به داخل فضای بومن) در داخل فضای بومن تجمع می‌یابند و سپس به سمت سیستم توبولار حرکت می‌کند که از قطب ادراری جسمک کلیوی شروع می‌شود.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipisicing elit. Optio, neque qui velit. Magni dolorum quidem ipsam eligendi, totam, facilis laudantium cum accusamus ullam voluptatibus commodi numquam, error, est. Ea, consequatur.a
جسمک کلیوی شامل گلومرول، کپسول گلومرولی (بومن) و دستگاه جوکستاگلومرولی می‌باشد.
اجزای داخل پلاسما از طریق مویرگ سوراخ دار گلومرول و از میان سد فیلتراسیون گلومرولی به فضای ادراری در داخل کپسول بومن تخلیه می‌شود.
دستگاه جوکستاگلومرول شامل ماکولا دنسا، سلول‌های مزانشیمیِ خارج گلومرولی و سلول‌های جوکستاگلومرولی می‌باشد. این دستگاه فشار خون سیستمیک شریانی را در حد نرمال نگه می‌دارد.
هومئوستازی
| ماده | مکان بازجذب💬 | مکان ترشح | ناقل‌ها | نکات بالینی |
| آب |
|
|
|
|
| سدیم |
|
|
|
|
| کلر |
|
|
|
|
| پتاسیم |
|
|
|
|
| یون هیدروژن |
|
|
|
|
| کلسیم |
|
|
|
|
| منیزیم |
|
|
|
|
| گلوکوز |
|
|
|
|
| اوره |
|
|
|
|
| بیکربنات |
|
|
|
|
|
|
|
|