جدول محتوا
عفونتهای مسیر ادراری (UTIs)
خلاصه
عفونتهای مسیر ادراری (Urinary Tract Infections = UTIs) عبارتند از عفونتهای سیستم مسیر ادراری (مثانه، پیشآبراه و کلیه) که به علت عفونت باکتریایی، مخصوصاً توسط باکتری اشریشیاکلای، میباشد. زنان به علت کوتاه بودن مسیر پیشآبراه و ناحیهی آنال و تناسلی به همدیگر، با خطر بالاتری از ابتلا به UTIs همراه هستند. ریسک فاکتورهای دیگر شامل تماس جنسی، کاتتر دائمیِ ادراری، حاملگی و آناتومیِ غیرنرمال مسیر ادراری میباشد. یافتههای بالینی وابسته به این است که کدام قسمت از مسیر ادراری تحت تاثیر قرار گرفته باشد. UTIs تحتانی با سوزش ادرار، درد سوپراپوبیک، فوریت ادراری (urgency) و تکرر ادراری همراه میباشد؛ برخلاف آن، UTIهای فوقانی همراه با تب و درد پهلو میباشند. تشخیص UTI معمولاً بالینی است و توسط یافتههای آنالیز ادراری تأیید میشود: پیوری، باکتریوری، نیتریت و لکوسیت استراز مثبت. در موارد سیستیت عارضهدار ممکن است برای ارزیابی بیشتر به کشت ادراری و/ یا تصویربرداری نیاز داشته باشیم. درمان هم به این وابسته میباشد که کجای مسیر ادراری درگیر شده باشد. خط اول درمانی، درمان آنتیبیوتیکیِ عفونت مسیر ادراریِ بدون عارضه! شامل درمان سرپایی با تری متوپریم-سولفامتوکسازول (کوتریموکسازول)، نیتروفورانتئین یا فسفومایسین، برای حداکثر 7 روز، میباشد. برای درمان آنتیبیوتیکیِ عفونت مسیر ادراریِ عارضهدار باید مدت زمان درمان به 7 تا 14 روز افزایش داده شود. زنان حامله با علائم سیستیت در صورت مثبت بودنِ باکتریوری بدون علامت حتماً باید غربالگری و درمان شوند.
اتیولوژی
پاتوژنها
باکتری
- عفونت از پیشآبراه به مثانه صعود میکند.
- میتواند بیشتر هم صعود کرده و به حالب و لگنچههای کلیوی (مقالهی پیلونفریت را ببینید!) هم برسد.
- ارگانیسمهای عامل
- اشریشیا کلای (coli): اولین عامل اصلیِ UTI (حدود 80%)
- استافیلوکوک ساپروفیتیکوس: دومین عامل اصلیِ UTI در زنان فعال از نظر جنسی
- کلبسیلا پنومونیه: سومین عامل اصلی UTI
- پروتئوس میرابیلیس
- آمونیاک تولید میکند؛ بوی بسیار بد و زنندهای به ادرار میدهد.
- با تشکیل سنگهای استرووایتی مرتبط میباشد.
- باکتریهای بیمارستانی (nosocomial): سراشیا، گونههای انتروکوکوسها و سودوموناس ائروژینوزا با افزایش مقاومت به دارو مرتبط هستند.
- گونههای انتروباکتر
- اورهآپلاسما اورهآ لیتیکوم
ویروس
- بیماران با ضعف ایمنی و کودکان مستعد ابتلای به UTIs عفونی هستند.
- آدنوویروس، سیتومگالوویروسها و ویروس BK با سیستیت خونریزیدهنده همراه هستند.
پاتوژنهای دیگر
- مخمر: نادر است (معمولاً گونههای کاندیدیایی)
- غیرباکتریایی: سیستیت بینابینی (قسمت تشخیصهای افتراقی را ببینید!).
فاکتورهای مستعد کننده
فاکتورهای وابسته به میزبان
- ناهنجاریها ساختاری یا عملکردیِ مسیر ادراری
- جلوگیری از تخلیهی مثانه و/ یا باعثِ راکد ماندن (استاز) ادرار شدن
- مثال:
- هایپرپلازیِ خوشخیم پروستات (BPH)
- بدشکلیهای مادرزادیِ منجر به رفلاکس مثانهای-حالبی
- دیورتیکول مثانه
- مثانه نوروژنیک
- سنگ مسیر ادراری
- جنس
- زنان: زنان از نظر آناتومیک مستعد ابتلا به UTI هستند؛ چون پیشآبراه آنها کوچکتر بوده و ناحیهی آنال و تناسلی به هم نزدیک هستند ← باکتریها از ناحیهی آنال گسترش مییابند ← کلونیزاسیون باکتریها در واژن ← UTIs عفونی
- مردان: در افرادی که ختنه نشدهاند (uncircumcised) ریسک بالاتری وجود دارد.
- بارداری: تغییرات هورمونی در بارداری ← استاز ادراری و رفلاکس وزیکویورترال ← افزایش ریسک UTIs
- پستمنوپاز (بعد از یائسگی): کاهش استروژن ← کاهش لاکتوباسیلهای واژن ← کاهش pH واژن ← افزایش کلونیزاسیون ا.کلای
- یبوست مزمن: علت شایع UTIs در کودکان
- بیماریهای قبلی
- سابقهی UTIs
- سابقهی جراحیِ کلیه
- سرکوب ایمنی
- دیابت شیرین
فاکتورهای دیگر
- تماس جنسی
- سیستیت ماه عسل: نوعی از UTIs تحتانی میباشد و در زنانی که برای اولین بار تماس جنسی دارند یا مدت زیادی است که تماس جنسی نداشتهاند رخ میدهد.
- استفاده از دیافراگم و مواد اسپرمکش
- UTIs مرتبط با کاتتر (Catheter-associated UTI = CAUTI)
- به علت کاتتر ادراریِ دائمی رخ میدهد.
- شایعترین علت UTIs بیمارستانی (nosocomial)