جدول محتوا
پنومونی
خلاصه
پنومونی عفونت تنفسی است که با التهاب فضای آلوئولی و/ یا بافت بین ریه مشخص می‌شود. در کشورهای صنعتی، این مهمترین عامل عفونی مرگ است. پنومونی معمولاً از طریق آسپیراسیون عوامل بیماریزای موجود در هوا (در درجه اول باکتری‌ها، سپس ویروس‌ها و قارچ‌ها) نیز منتقل می‌شود، اما ممکن است از استنشاق محتوای معده نیز ناشی شود. با توجه به سن بیمار، وضعیت ایمنی بدن و جایی که عفونت کسب شده است (جامعه یا اکتسابی از بیمارستان)، می‌توان عوامل بیماریزای محتمل را محدود کرد. پنومونی براساس ویژگی‌های بالینی به دو گروه پنومونی تیپیک و آتیپیک طبقه‌بندی می‌شود. هر نوع طیف خاص خود از عوامل بیماریزا را دارد. پنومونی تیپیک با شروع ناگهانی بی‌حالی، تب و سرفه‌های خلط آور ظاهر می‌شود. در سمع، صدای کراکل و تنفس برونشیال قابل شنیدن است. پنومونی آتیپیک با شروع تدریجی سرفه بدون خلط، تنگی نفس و تظاهرات خارج ریوی تظاهر می‌یابد. در سمع معمولا صدای غیرطبیعی شنیده نمی‌شود. بعضی از بیماران ممکن است تظاهراتی از هر دو نوع را نشان دهند. موارد تشخیصی شامل آزمایش خون برای پارامترهای التهابی و تشخیص پاتوژن در نمونه‌های خون، ادرار یا خلط است. رادیوگرافی قفسه سینه در موارد پنومونی تیپیک، میزان کدورت محدود به یک لوب را نشان می‌دهد، در حالی که رادیوگرافی در پنومونی آتیپیک اغلب ارتشاحات منتشر اما خفیف را نشان دهد. همراه با ویژگی‌های مشخصه بالینی، ارتشاح ریوی تازه ایجاد شده در رادیوگرافی قفسه سینه، تشخیص را تأیید می‌کند. مدیریت شامل درمان آنتی بیوتیکی تجربی و اقدامات حمایتی (مانند تجویز اکسیژن و داروهای تب‌بر مثل استامینوفن یا ایبوپروفن) می‌باشد.
اتیولوژی
پاتوژن‌ها:
| پاتوژن‌های مسئول پنومونی براساس منبع عفونت | |
| نوع پنومونی | پاتوژن‌های شایع |
| CAP (پنومونی اکتسابی از جامعه) |
|
| HAP (پنومونی اکستابی از بیمارستان) |
|
| براساس محل درگیری ریه | |
| نوع پنومونی | پاتوژن شایع |
| پنومونی لوبار |
|
| برونکوپنومونی |
|
| پنومونی اینتراستیشیال |
|
| COP (پنومونی کریپتوؤنیک ارگانیزان) | غیرعفونی (مرتبط با آرتریت روماتوئید یا داورها مانند بلئومایسین) |
| براساس ویژگی‌های بیماران | |
| نوع پنومونی | پاتوژن‌های شایع |
| پنومونی در بیماران با ضعف ایمنی |
|
| پنومونی در نوزادان |
|
| پنومونی در کودکان (4 هفته تا 18 سالگی) |
|
| 18-40 سالگی |
|
| پنومونی در بزرگسالان (40-65 سالگی) |
|
| پنومونی در سالمندان |
|
| پنومونی راجعه |
|
نکته: کلامیدیا تراکوماتیس، مایکوپلاسما، ویروس سینسیشیال تنفسی، کلامیدیا پنومونیه و استرپتوکوکوس پنومونیه شایعترین عوامل ایجاد پنومونی در کودکان هستند.
رسیک فاکتورها:
- سن بالا و بی‌تحرکی به هردلیلی
- بیماری‌های مزمن:
- بیماری‌های قلبی-ریوی (مانند آسم برونشیال، نارسایی احتقانی قلب، COPD)
- اختلالات مادرزادی یا اکتسابی (مانند برونشکتازی، سیستیک فیبروزیس، ضایعات فضاگیر)
- سرکوب ایمنی:
- عفونت HIV
- دیابت شیرین
- درمان سرکوب ایمنی
- سوءمصرف الکل
- سوءتغذیه
- حفاظت نامناسب راه هوایی:
- فاکتورهای محیطی:
- زندگی در جای پرجمعیت (مانند زندان‌ها، بی‌خانمان‌ها)
- توکسین‌ها (مانند حل کننده‌ها، گازوئیل)
- COP (پنومونی ارگانیزه کریپتوژنیک):
- مصرف داروهای خاص (مانند آمیودارون، بلئومایسین)
- اختلالات مزمن التهابی (مانند RA)
دسته‌بندی
پنومونی را می‌توان براساس اتیولوژی، تظاهرات بالینی، محل درگیر در ریه و محل کسب پنومونی طبقه‌بندی کرد.
اتیولوژی:
- پنومونی اولیه: عدم وجود بیماری اولیه، که فرد را مستعد پنومونی کند.
- پنومونی ثانویه:
- آسم برونشیال، COPD، نارسایی قلبی، سیستیک فیبروزیس
- وجود عفونت ویروسی مجاری فوقانی تنفسی به همراه سوارشدن عفونت باکتریایی
- اختلالات آناتومیکی مانند وجود تومورهای برونشیال، مجاری توبرکولار یا تنگی (پنومونی بعد از انسداد)
- پنومونی آسپیراتیو
محل کسب شده پنومونی:
- CAP (پنومونی کسب شده از اجتماع): پنومونی که در خارج از مکان‌های بیمارستانی ایجاد می‌شود.
- HAP (پنومونی اکتسابی از بیمارستان): پنومونی پس از گذشتن > 24 ساعت از بستری در بیمارستان ایجاد می‌شود.
- VAP (پنومونی مرتبط با ونتیلاتور): پنومونی در بیمارانی که از ونتیلاسیون مکانیکی برای تنفس درمحیط‌های بیمارستانی استفاده می‌کنند. (معمولاً در ICU ایجاد می‌شود)
- HCAP (پنومونی مرتبط با مکان درمانی): پنومونی که در محل‌های درمانی (بیمارستان، محل‌های پرستاری، مراکز همودیالیز، کلینیک‌های سرپایی) ایجاد می‌شود.
تظاهرات بالینی:
- پنومونی تیپیک:
- پنومونی با علائم تیپیک (یافته‌های معمول در سمع و دق ریه)
- به عنوان پنومونی لوبار یا برونکوپنومونی تظاهر می‌یابد.
- پنومونی آتیپیک:
پنومونی با علائم غیرکلاسیک، که یافته قابل توجهی در سمع یا دق دیده نمی‌شود.
- به عنوان پنومونی بین سلولی تظاهر می‌یابد.
منطقه درگیر در ریه:
- پنومونی لوبار: درگیری فقطک یک لوب از یک ریه
- پنومونی مولتی لوبار به درگیری چندین لوب در یک ریه یا درگیری هر دو ریه اطلاق می‌گردد.
- در پنومونی پان لوبار تمامی لوب‌های ریه را درگیر می‌شوند.
- پنومونی برونشیال: پنومونی که بافت اطراف برونش و/ یا برونشیول‌ها را درگیر می‌کند.
- پنومونی بین سلولی: درگیری بافت اطراف آلوئولی
- COP (پنومونی ارگانیزان کریپتوژنیک) یا برونشیولیت اُبلیتران: پنومونی غیرعفونی با اتیولوژی ناشناخته، که با درگیری برونشیول‌ها، آلوئول و بافت اطراف شناخته می‌شود.