این فصل یک نمای کلی از ساختارهای مهم، ماهیچهها، فاسیا و عروق (شریانها، سیاهرگها، لنف، اعصاب) ناحیه سر و گردن ارائه میکند. مغز، یکی از مهم ترین ارگانها که توسط جمجمه محافظت میشود، که هر دو در مقالات دیگر پوشش داده شدهاند. همچنین مقالات جداگانهای برای ارگانهای ادراک و همچنین برای غده تیروئید، غدد بزاقی، دندانها و حفره دهان وجود دارد. ناحیه سر و گردن ابتدای دستگاه تنفسی و گوارشی است که هر دوی آنها نیز مقالات خاص خود را دارند.
ارگانهای ناحیه سر:
ارگانهای گردن:
تصویر 1، برش میدساژیتال سر و گردن
نواحی سر:
سر به 14 ناحیه تقسیم میشود:
تصویر 2، نواحی سر و گردن
نواحی گردن:
مثلث قدامی سرویکال:
تصویر 3، مثلث کاروتید:
سر میانی (M) عضله استرنوکلیدوماستوئید به منبریوم متصل میشود، در حالی که سر جانبی آن (L) به لبهی میانی ترقوه اتصال مییابد. در این نقطه، همچنین در لبهی جانبی گردن، عضله را به وضوح میتوان از روی پوست دیید (فلشهای سیاه)؛ خصوصاً هنگامی که سر به سمت مقابل و در برابر مقاومت چرخش پیدا کند. فضای مثلثی بین دو سر عضله، حفره سوپراکلاورکولار کوچک نام دارد (پوشش قرمز). لبه پایینی آن نیز توسط خود ترقوه ایجاد شده است (پوشش سبز، فلشهای سفید).
Source: © IMPP
تصویری از نصف تحتانی راست صورت و گردن (منظر جانبی)
فلشها نشانگر ارتباط کف قدامی دهان با مندیبول (1)، استخوان هایوئید (2)، برجستگی حنجرهای (3)، لبهی تحتانی غضروف تیروئید (4) و غضروف کریکوئید (5) هستند.
Source: © IMPP
مثلث خلفی سرویکال
مثلث ساب اکسیپیتال:
تصویر 4، خونرسانی و عصبدهی سر و گردن
عضلات سر:
عضلات حالت دهنده صورت:
عضلات کرانیوم:
عضله | عملکرد |
عضله اکسیپیتوفرونتالیس |
|
عضله تمپروپرریتال |
|
عضلات گوش
عضله | عملکرد |
عضله اوریکولار قدامی |
|
عضله اوریکولار فوقانی |
|
عضله اوریکولار خلفی |
|
عضلات چشم
عضله | عملکرد |
اوربیکولاریس اکولی |
|
کوروگیتور سوپرسیلی |
|
عضلات بینی
عضله | عملکرد |
نازالیس |
|
پایینآورنده سپتوم بینی |
|
پروسئوس |
|
عضلات دهان
عضله | عملکرد | |
اوربیکولاریس اوریس |
| |
بوکسیناتور |
| |
گروه فوقانی | بالابرنده لب فوقانی، levator labii superioris alaeque، ریزوریوس، بالابرنده گوشه دهان، زایگوماتیک ماژور، زایگوماتیک مینور |
|
گروه تحتانی | پایینآورنده گوشه دهان، پایینآورنده لب تحتانی، منتالیس |
|
برای مطالعه عضلات جویدنی و عضلات زبانی مقاله “حفره دهانی” را ببینید.
نکته: عصب فاسیال (VII) تمام عضلات مربوط به حالات چهره را عصبدهی میکند.
تصویر 5، عضلات حالات چهره
استخوان هایوئید و عضلات هایوئید:
عضله | عملکرد | عصبدهی |
عضلات سوپراهایوئید (دیگاستریک، استایلوهایوئید؛ مایلوهایوئید، جنیوهایوئید) |
|
|
عضلات اینفراهایوئید (استرنوهایوئید، ایترنوتیروئید، تیروهایوئید، اوموهایوئید) |
|
|
تصویر 6، عضلات سوپراهایوئید و اینفراهایوئید: عضلات سوپراهایوئید هنگام بلع، استخوان هایوئید را بالا میبرند. عضلات اینفراهایوئید (عضلات استرپ) پس از بلع استخوان هایوئید را پایین میآورند.
عضلات گردن:
به دو گروه سطحی و عمقی تقسیم میشوند:
عضلات سطحی گردن
عضله | ویژگیها | عملکرد | عصبدهی |
استرنوکلیدوماستوئید |
|
|
|
پلاتیسما |
|
|
|
تصویر 6، عضله استرنوکلیدوماستوئید
نکته: تون یا طول غیرطبیعی عضله استرنوکلیدوماستوئید مکانیسمهای مختلفی دارد (مانند ضربه، اختلالات تون عضلانی، سفتی مادرزادی ماهیچهها، تودههای بیرونی، چشمی و غیره) و به آن تورتیکولی (گردن خم شده) میگویند.
عضلات عمقی گردن:
گروه | مبداء | محل اتصال | عملکرد | عصبدهی | |
عضلات اسکالن | اسکالن قدامی |
|
|
|
|
اسکالن میانی | |||||
اسکالن خلفی | |||||
عضلات اطرافمهرهای | عضله لونگوس کولی |
|
|
|
|
عضله لونگوس کپیتیس |
|
| |||
رکتوس کپیتیس قدامی |
| ||||
رکتوس کپیتیس جانبی |
| ||||
عضلات ساباکسیپیتال | اوبلیکوس کپیتیس فوقانی |
|
|
|
|
کتوس کپیتوس خلفی مینور |
|
| |||
کتوس کپیتوس خلفی ماژور |
| ||||
اوبلیکوس کپیتیس تحتانی |
|
تصویر 7، عضلات عمقی گردن
تصویر 8، مثلث اسکالن:
تصویر 9، برش عرضی از گردن: برشی از گردن در نزدیکی مهره گردنی C7؛ منظر کرانیال (بالا = شکمی، پایین = پشتی)
نکته: موقعیت یا محل اتصال غیرطبیعی عضلات اسکالن قدامی یا میانی ممکن است منجر به فشرده شدن شبکهی براکیال و عروق سابکلاوین شده و در نتیجه سندرم خروجی توراسیک (thoracic outlet syndrome) ایجاد شود.
فاسیاهای سر:
نکته: عضلات حالت دهنده چهره فاسیا ندارند؛ زیرا مستقیماً زیر پوست قرار میگیرند.
فاسیاهای گردنی:
از آنجایی که ساختارهای ناحیه گردن بسیار نزدیک به یکدیگر هستند، فاسیاهای زیادی وجود دارد که ساختارهای مختلف را پوشانده و از هم جدا میکند.
فاسیای سطحی سرویکال:
فاسیای عمقی سرویکال:
تصویر 10، فاسیاهای گردن:
نکته: لایه پره ورتبرال از فاسیای عمقی سرویکال از جمجمه از طریق مدیاستن تا دیافراگم امتداد دارد. بنابراین، عفونت در این لایه میتواند آسیب زیادی ایجاد کند.
شریانها:
شریان ساب کلاوین:
تصویر 11، شریان سابکلاوین و شاخههای آن:
تصویر 12، شریانهای اندام فوقانی
نکته: در تنگی عروق کرونر میتوان از شریان توراسیک داخلی به عنوان پیوند بای- پس عروق کرونر طبیعی استفاده کرد.
نکته: تنگی شریان ساب کلاوین نزدیک به منشاء شریان ورتبرال (مهرهای) ممکن است منجر به SSS (سندرم دزدی ساب کلاوین) شود.
شریانهای کاروتید مشترک:
تصویر 13، خونرسانی شریانی سر و گردن
نکته: شریانهای کاروتید مشترک در سطح C4 دو شاخه میشوند.
نکته: افزایش حساسیت سینوس کاروتید میتواند به دلیل فشار خون سیستولیک پایین در هنگام اعمال فشار به سینوس کاروتید، منجر به سنکوپ (بیهوشی) شود. این شرایط اغلب با تغییرات آترواسکلروتیک در سینوس کاروتید همراه است.
شریان کاروتید داخلی:
شریان کاروتید خارجی:
تصویر 14، شریان کاروتید خارجی:
تصویر 15، شاخههای شریان کاروتید خارجی:
تصویر 16، شاخههای شریان ماگزیلاری:
تصویر 17، شاخههای شریان ماگزیلاری 2
نکته: شریان تمپورال در آرتریت سلول ژانت (غول پیکر) درگیر میشود.
نکته: شاخهای از شریان ماگزیلاری، شریان مننژیال میانی است. از طریق سوراخ اسپینوزوم وارد جمجمه میشود و بیشتر مننژها و جمجمه را تامین میکند. آسیب جمجمهای میتواند منجر به لسراسیون یا پارگی شریان مننژال میانی شود که منجر به وضعیت تهدید کننده حیات، هماتوم اپیدورال میشود.
وریدها:
وریدهای سطحی:
ورید ژوگولار خارجی:
وریدهای عمقی:
ورید ژوگولار داخلی:
ورید ساب کلاوین:
تصویر 18، وریدهای ژوگولار:
تصویر 19، وریدهای گردنی:
تصویر 20، وریدهای اجوف و ورید آزیگوس:
عروق و گرههای لنفی:
ویژگیها | ||
گرههای لنفی سطحی گردن |
| |
گرههای لنفی عمقی گردن | فوقانی |
|
تحتانی |
|
تصویر 21، گرههای لنفیِ سر و گردن
تصویر 22، گرههای لنفیِ سر و گردن 2
اعصاب:
شبکه سرویکال:
تصویر 23، شبکه عصبی سرویکال (گردنی):
توصیف: شبکه عصبی متشکل از شاخ قدامی ریشههای عصبی گردنی، که عصب حرکتی و حسی را برای اکثر عضلات گردن و ناحیه قدامی و جانبی گردن فراهم میکند.
عصب | سگمان نخاعی | عصبدهی |
آنسا سرویکالیس | C1-C3 |
|
عصب فرنیک | C3-C5 |
|
عصب اکسیپیتال کوچک | C2,C3 |
|
عصب اکسیپیتال بزرگ | C2,C3 | |
عصب سرویکال عرضی | C2,C3 | |
عصب سوپرااسکاپولار | C3,C4 | |
شاخههای خلفی اعصاب گردنی: عصب ساباکسیپیتال، عصب اکسیپیتا بزرگ و عصب اکسیپیتال سوم | C1-C3 |
|
نکته: عصب فرنیک: C3, C4, C5؛ دیافراگم را زنده نگه میدارد!
نکته: تومور مدیاستن میتواند با تنگی نفس، درد شانه و سکسکه به دلیل تحریک عصب فرنیک ظاهر شود.
بسیاری از ساختارهای سر و گردن از قوسهای حلقی، بن بستهای حلقی و شیارهای حلق منشا میگیرند. برای توصیف دقیق این موارد به دستگاه برونشیال مراجعه کنید.
سر:
گردن:
1.
Panchbhavi VK. Neck Anatomy. In: Gest TR Neck Anatomy. New York, NY: WebMD.https://reference.medscape.com/article/1968303-overview. November 30, 2017. Accessed June 7, 2018.
2.
Standring S. Gray’s Anatomy: The Anatomical Basis of Clinical Practice. Elsevier Health Sciences; 2016