جدول محتوا

آناتومی سر و گردن

خلاصه

این فصل یک نمای کلی از ساختارهای مهم، ماهیچه‌ها، فاسیا و عروق (شریان‌ها، سیاهرگ‌ها، لنف، اعصاب) ناحیه سر و گردن ارائه می‌کند. مغز، یکی از مهم ترین ارگانها که توسط جمجمه محافظت می‌شود، که هر دو در مقالات دیگر پوشش داده شده‌اند. همچنین مقالات جداگانه‌ای برای ارگان‌های ادراک و همچنین برای غده تیروئید، غدد بزاقی، دندان‌ها و حفره دهان وجود دارد. ناحیه سر و گردن ابتدای دستگاه تنفسی و گوارشی است که هر دوی آن‌ها نیز مقالات خاص خود را دارند.

ارگان‌های سر و گردن

ارگان‌های ناحیه سر:

  • چشم و اربیت
  • گوش
  • بینی و سینوس‌ها
  • جمجمه، قشر مخ، مننژها، عقده‌های قاعده‌ای و سیستم بطنی، ستون مهره‌ها، ساقه مغز، سیستم عروقی مغز
  • ساختارهای حفره دهان:
    • کام
    • لوزه‌ها
    • دندان‌ها
    • غدد بزاقی

ارگان‌های گردن:

  • حنجره
  • تراشه
  • فارنکس
  • مری
  • راه‌های هوایی و ریه‌ها
  • غده تیرویید و غدد پاراتیرویید

برش میدساژیتال سر و گردن

تصویر 1، برش میدساژیتال سر و گردن

نواحی سر و گردن

نواحی سر:

سر به 14 ناحیه تقسیم می‌شود:

  1. فرونتال
  2. پریتال
  3. اکسیپیتال
  4. تمپورال
  5. اوریکولار (گوشی)
  6. ماستویید
  7. فاسیال (صورتی):
    1. اُربیتال
    2. اینفرااُربیتال
    3. نازال
    4. زایگوماتیک
    5. بوکال (گونه‌ای)
    6. پاروتید
    7. اورال
    8. منتال

نواحی سر و گردن

تصویر 2، نواحی سر و گردن


نواحی گردن:

  • عضله استرنوکلیدوماستوئید، ذوزنقه، و ترقوه نشانه‌های مهمی برای جهت گیری روی گردن هستند.
  • در خط میانی قدامی، برجستگی حنجره به دلیل غضروف تیروئید زیرین، “سیب آدم” را تشکیل ‌می‌دهد.
  • استخوان هایوئید را می‌توان بین برجستگی حنجره و چانه لمس کرد.
  • گردن به 4 ناحیه تقسیم می‌شود:
    1. ناحیه استرنوکلیدوماستوئید
    2. ناحیه گردنی خلفی
    3. ناحیه لترال سرویکال
    4. ناحیه‌ی قدامی سرویکال

مثلث قدامی سرویکال:

  • حواشی:
    • قدامی: خط میانی جلوی گردن
    • فوقانی: ماندیبل (فک تحتانی)
    • تحتانی- لترال: عضله SCM (استرنوکلیدوماستوئید)
  • مثلث‌ها: توسط عضلات دیگاستریک و اوموهایوئید به چهار مثلث کوچکتر تقسیم می‌شوند:
    • مثلث تحت فکی:
      • توسط فک پایین و دو جزء عضله دیگاستریک محدود شده است.
      • حاوی غدد بزاقی تحت فکی، عصب هیپوگلاسال و شریان فاسیال (صورتی)
    • مثلث کاروتید:
      • محدود به عضله استرنوکلیدوماستوئید، بخش خلفی عضله دیگاستریک و بخش فوقانی عضله اوموهایوئید
      • حاوی شریان کاروتید، ورید ژوگولار داخلی و عصب واگ است.
    • مثلث عضلانی:
      • محدود به خط وسط، استخوان هایوئید، عضله استرنوکلیدوماستوئید و بخش فوقانی عضله اوموهایوئید
      • حاوی غدد تیروئید و پاراتیروئید است.
    • مثلث ساب منتال: محدود به فک پایین، هایوئید و بخش قدامی عضله دیگاستریک

مثلث کاروتید

تصویر 3، مثلث کاروتید:

  • منظر جانبی راست
  • مثلث کاروتید فضایی محدود شده توسط عضله استرنوکلیدوماستوئید در خلف، عضله اوموهایوئید در قدامی و بطن خلفی عضله دیگاستریک در بالا است.
  • اجزای داخل مثلث کاروتید عبارتند از ورید ژوگولار داخلی، عصب واگ، عصب هایپوگلوسال، گانگلیون سرویکال و شریان کاروتید مشترک که در داخل مثلث به شریان‌های کاروتید خارجی و کاروتید داخلی تقسیم می‌شود (در لبه‌ی فوقانی غضروف تیروئید)

عضله استرنوکلیدوماستوئید و حفره سوپراونتریکولار (فوق‌بطنی)

سر میانی (M) عضله استرنوکلیدوماستوئید به منبریوم متصل می‌شود، در حالی که سر جانبی آن (L) به لبه‌ی میانی ترقوه اتصال می‌یابد. در این نقطه، همچنین در لبه‌ی جانبی گردن، عضله را به وضوح می‌توان از روی پوست دیید (فلش‌های سیاه)؛ خصوصاً هنگامی که سر به سمت مقابل و در برابر مقاومت چرخش پیدا کند. فضای مثلثی بین دو سر عضله، حفره سوپراکلاورکولار کوچک نام دارد (پوشش قرمز). لبه‌ پایینی آن نیز توسط خود ترقوه ایجاد شده است (پوشش سبز، فلش‌های سفید).

Source: © IMPP

نصف تحتانی صورت (منظر جانبی)

تصویری از نصف تحتانی راست صورت و گردن (منظر جانبی)

فلش‌ها نشانگر ارتباط کف قدامی دهان با مندیبول (1)، استخوان هایوئید (2)، برجستگی حنجره‌ای (3)، لبه‌ی تحتانی غضروف تیروئید (4) و غضروف کریکوئید (5) هستند.

Source: © IMPP

 مثلث خلفی سرویکال

  • مرزها:
    • خلفی: عضله تراپزیوس (ذوزنقه‌ای)
    • تحتانی: کلاویکل (ترقوه)
    • قدامی- فوقانی: عضله SCM
  • توسط عضله میوهایوئید به 2 مثلث کوچکتد تقسیم می‌شود‌.
    • مثلث اکسیپیتال:
      • توسط عضلات استرنوکلیدوماستوئید، ذوزنقه‌ای و اوموهیوئید محدود شده است.
      • حاوی شبکه بازویی، عضلات اوموهایوئید و عصب اکسسوری است.
    • مثلث ساب کلاوین:
      • توسط بخش تحتانی عضله اوموهیوئید، ترقوه و عضله استرنوکلیدوماستوئید محدود شده است.
      • حاوی عضلات ساب کلاوین، شبکه بازویی و ورید ژوگولار خارجی

مثلث ساب اکسی‌پیتال:

  • موقعیت: بصورت یک جفت در ناحیه عمقی گردن که توسط عضله ذوزنقه‌ای، عضله اسپلنیوس و سمی اسپاینالیس پوشیده شده است.
  • مرز:
    • کرانیال (سری): رکتوس کاپیتیس ماژور خلفی
    • کودال (دمی): اُبلیکوس کاپیتیس تحتانی
    • لترال: اُبلیکوس کاپیتیس فوقانی
  • ساختارهای آناتومیک:
    • شریان ورتبرال
    • شبکه وریدی ورتبرال (مهره‌ای)
    • عصب ساب اکسی‌پیتال

خونرسانی و عصبدهی سر و گردن

تصویر 4، خونرسانی و عصبدهی سر و گردن

عضلات سر و گردن

عضلات سر:

عضلات حالت دهنده صورت:

  • حرکت دادن پوست صورت، آلار بینی، پلک‌ها و لب‌ها
  • ما را قادر به ابراز احساسات کنید.
  • به استخوان ها متصل نیست بلکه فقط به پوست متصل است.
  • فاسیا ندارند.
  • همه توسط عصب فاسیال (صورتی) عصب دهی می‌شوند.

عضلات کرانیوم:

عضله

عملکرد

عضله اکسیپیتوفرونتالیس

  • حرکات پیشانی و ابرو

عضله تمپروپرریتال

  • کشیدن گوش‌ به سمت بالا و پشت

عضلات گوش

عضله

عملکرد

عضله اوریکولار قدامی

  • کشیدن گوش به جلو

عضله اوریکولار فوقانی

  • کشیدن گوش به بالا

عضله اوریکولار خلفی

  • کشیدن گوش به پشت

عضلات چشم

عضله

عملکرد

اوربیکولاریس اکولی

  • بستن پلک‌ها
  • فشردن پلک‌ها هنگام بسته بودن
  • چشمک زدن
  • حرکت انقباضی کیسه اشک

کوروگیتور سوپرسیلی

  • نزدیک کردن ابروها به هم و ایجاد چین عمودی بین ‌آن‌ها (خط اخم)

عضلات بینی

عضله

عملکرد

نازالیس

  • دو بخش با عملکرد متضاد دارد: کشیدن و متسع کردن پره‌‌های بینی
  • کشیدن نوک بینی به سمت پایین

پایین‌آورنده سپتوم بینی

  • کشیدن بینی به پایین و باز کردن ناستریل‌های بینی

پروسئوس

  • کشیدن پوست بین ابروها به سمت پایین

عضلات دهان

عضله

عملکرد

اوربیکولاریس اوریس

  • بستن دهان
  • حالت سوت زدن لب‌ها

بوکسیناتور

  • کشیدن گونه‌ها به سمت داخل و فشردن آن‌ها به دندان هنگام جویدن

گروه فوقانی

بالابرنده لب فوقانی، levator labii superioris alaeque، ریزوریوس، بالابرنده گوشه دهان، زایگوماتیک ماژور، زایگوماتیک مینور

  • بالابردن لب فوقانی و کشیدن لبه‌های دهان به سمت بالا (لبخند زدن)

گروه تحتانی

پایین‌آورنده گوشه دهان، پایین‌آورنده لب تحتانی، منتالیس

  • کشیدن لب تحتانی و گوشه‌های دهان به سمت پایین
  • منتالیس: بالا بردن لب تحتانی و گونه (حالت آویخته شدن لب هنگام غمگین شدن)

برای مطالعه عضلات جویدنی و عضلات زبانی مقاله “حفره دهانی” را ببینید.

نکته: عصب فاسیال (VII) تمام عضلات مربوط به حالات چهره را عصبدهی می‌کند.

عضلات حالات چهره

تصویر 5، عضلات حالات چهره


استخوان هایوئید و عضلات هایوئید:

  • استخوان هایوئید یک استخوان کوچک U شکل با دو شاخ کوچکتر (جانبی) و دو شاخ بزرگتر (خلفی) است.
  • نسبت به غضروف تیروئید در موقعیت کرانیال قرار می‌گیرد و از طریق غشای تیروئید به آن متصل می‌شود.
  • عضلات هایوئید به عضلات سوپراهایوئید (جمجمه تا استخوان هایوئید) و عضلات تحت هایوئید (در موقعیت دمی به استخوان هایوئید) متمایز می‌شوند.

عضله

عملکرد

عصبدهی

عضلات سوپراهایوئید (دیگاستریک، استایلوهایوئید؛ مایلوهایوئید، جنیوهایوئید)

  • تشکیل‌دهنده کف دهان
  • بالا بردن استخوان هایوئید هنگام بلع
  • حمایت از مدخل فک
  • عصب آلوئولار تحتانی (مایلوهایوئید و بطن قدامی عضله دیگاستریک)
  • عصب فاسیال (استایلوهایوئیدو بطن خلفی عضله دیگاستریک)
  • شاخ قدامی عصب نخاعی C1 (از راه عصب هایپوگلوسال)

عضلات اینفراهایوئید (استرنوهایوئید، ایترنوتیروئید، تیروهایوئید، اوموهایوئید)

  • پایین آوردن حنجره و استخوان هایوئید پس از بلع
  • آنسا سرویکالیس از شبکه سرویکال (C1-C3)، بغیر از عضله تیروهایوئید که توسط شاخه‌ای از شاخ قدامی عصب نخاعی C1 عصبدهی می‌شود

عضلات سوپراهایوئید و اینفراهایوئید

تصویر 6، عضلات سوپراهایوئید و اینفراهایوئید: عضلات سوپراهایوئید هنگام بلع، استخوان هایوئید را بالا می‌برند. عضلات اینفراهایوئید (عضلات استرپ) پس از بلع استخوان هایوئید را پایین می‌آورند.


عضلات گردن:

به دو گروه سطحی و عمقی تقسیم می‌شوند:

عضلات سطحی گردن

عضله

ویژگی‌ها

عملکرد

عصبدهی

استرنوکلیدوماستوئید

  • عضله برجسته دو طرف گردن
  • مبداء از استرنوم و ترقوه و اتصال به زائده ماستوئید
  • انقباض یک‌طرفه
    • فلکشن سر به سمت جان روی همان سمت
    • چرخش سر به سمت مقابل
  • انقباض دوطرفه: فلکشن گردن به پشت
  • عضله تنفسی فرعی
  • حرکتی: عصب اکسسوری (XI)
  • حسی: شبکه سرویکال (C2-C3)

پلاتیسما

  • عضله سطحی وسیع که بصورت زیرجلدی از بخش فوقانی سینه تا استخوان فک تحتانی (مندیبل) امتداد دارد
  • تقویت پوست گردن
  • کشیدن لب‌ها به سمت خارج و پایین
  • باز کردن فک
  • شاخه سرویکال عصب فاسیال

عضله استرنوکلیدوماستوئید

تصویر 6، عضله استرنوکلیدوماستوئید

نکته: تون یا طول غیرطبیعی عضله استرنوکلیدوماستوئید مکانیسم‌های مختلفی دارد (مانند ضربه، اختلالات تون عضلانی، سفتی مادرزادی ماهیچه‌ها، توده‌های بیرونی، چشمی و غیره) و به آن تورتیکولی (گردن خم شده) می‌گویند.

عضلات عمقی گردن:

  • حرکت ستون فقرات گردنی
  • بخشی از آن‌ها به عنوان عضلات فرعی برای تنفس فعالیت دارند.
  • شاخه‌های شبکه سرویکال و براکیال، عضلات عمقی گردن را عصب دهی می‌کنند.

گروه

مبداء

محل اتصال

عملکرد

عصبدهی

عضلات اسکالن

اسکالن قدامی

  • زوائد عرضی مهره‌های گردنی (C2-C7)
  • دنده اول یا دوم
  • عضلات تنفسی فرعی: بالابردن دنده‌های فوقانی
  • شاخه‌های شبکه سرویکال و شبکه براکیال (C3-C8)

اسکالن میانی

اسکالن خلفی

عضلات اطراف‌مهره‌ای

عضله لونگوس کولی

  • زوائد عرضی C5-T3
  • اطلس
  • یک‌طرفه: فلکشن یک‌طرفه سر
  • دوطرفه: استحکام موقعیت و چرخش سر
  • شاخه‌های شبکه سرویکال (C1-C6)

عضله لونگوس کپیتیس

  • زوائد عرضی C3-C6
  • استخوان اکسیپیتال

رکتوس کپیتیس قدامی

  • اطلس

رکتوس کپیتیس جانبی

  • زائده عرضی اطلس

عضلات ساب‌اکسیپیتال

اوبلیکوس کپیتیس فوقانی

  • زائده عرضی اطلس
  • بخش جانبی خط ناکال
  • یک‌طرفه: فلکشن یک‌طرفه و چرخش سر
  • دوطرفه: اکستنشن سر به پشت
  • شاخه خلفی عصب ساب‌اکسیپیتال (C1)

کتوس کپیتوس خلفی مینور

  • توبرکل خلفی اطلس
  • بخش میانی خط ناکال تحتانی

کتوس کپیتوس خلفی ماژور

  • زائده خاری اطلس

اوبلیکوس کپیتیس تحتانی

  • زائده عرضی اطلس

عضلات عمقی گردن

تصویر 7، عضلات عمقی گردن


مثلث اسکالن

تصویر 8، مثلث اسکالن:

  • مرزهای مثلث اسکالن (خط‌چین سیاه): اسکالن قدامی، اسکالن داخلی و ترقوه
  • محتویات مثلث: شریان ساب‌کلاوین و سه تنه شبکه براکیال
  • نکته: ورید ساب‌کلاوین از شیار داخل‌اسکالنی (خط‌چین قرمز) که بین اسکالن قدامی و سر خارجی عضله استرنوکلیدوماستوئید قرار دارد، می‌گذرد.
  • فشرده شدن ساختارهای عصبی-عروقی داخل مثلث اسکالن یا شیار داخل اسکالنی قدامی منجر به ایجاد سندرم خروجی توراکس (thoracic outlet syndrome) می‌شود.

برش عرضی از گردن

تصویر 9، برش عرضی از گردن: برشی از گردن در نزدیکی مهره گردنی C7؛ منظر کرانیال (بالا = شکمی، پایین = پشتی)

نکته: موقعیت یا محل اتصال غیرطبیعی عضلات اسکالن قدامی یا میانی ممکن است منجر به فشرده شدن شبکه‌ی براکیال و عروق ساب‌کلاوین شده و در نتیجه سندرم خروجی توراسیک (thoracic outlet syndrome) ایجاد شود.

فاسیاهای سر و گردن

فاسیاهای سر:

  • فاسیای تمپورال: عضله تمپورال را می‌پوشاند.
  • فاسیای پاروتید: غده پاروتید را می‌پوشاند.
  • فاسیای ماستریک: عضلات جونده را می‌پوشاند.
  • فاسیای بوکوفارنکس: لایه‌ای از فاسیا که بین غلاف‌های کاروتید، خلفی مری و لوب‌های جانبی غده تیروئید قرار دارد.

نکته: عضلات حالت دهنده چهره فاسیا ندارند؛ زیرا مستقیماً زیر پوست قرار می‌گیرند.

فاسیاهای گردنی:

از آنجایی که ساختارهای ناحیه گردن بسیار نزدیک به یکدیگر هستند، فاسیاهای زیادی وجود دارد که ساختارهای مختلف را پوشانده و از هم جدا می‌کند.

فاسیای سطحی سرویکال:

  • موقعیت: بین پوست و فاسیای عمقی سرویکال قرار دارد.
  • اطراف:
    • بافت چربی زیر جلدی
    • عضله پلاتیسما
    • اعصاب، وریدها و غدد لنفاوی سطحی

فاسیای عمقی سرویکال:

  • لایه رویی:
    • اطراف:
      • عضله SCM (استرنوکلیدوماستوئید)
      • عضله تراپزیوس (ذوزنه‌ای)
    • موقعیت: مستقیماً زیر عضله پلاتیسما
  • غشای کاروتید:
    • اطراف:
      • شریان کاروتید مشترک
      • شریان کاروتید داخلی
      • ورید ژوگولار داخلی
      • عصب واگ
    • با ایجاد فشار منفی ورید ژوگولار داخلی را باز نگه می‌دارد.
  • لایه پره تراکئال:
    • اطراف:
      • مری
      • تراشه
      • غده تیرویید
      • عضلات اینفراهایوئید
    • لایه پره ورتبرال:
      • اطراف:
        • عضلات:
          • عضلات عمقی گردن
          • عضله بالابرنده اسکاپولا
          • عضلات داخلی گردن
        • عروق و اعصاب:
          • تنه سمپاتیک
          • شبکه براکیال
          • شریان ساب کلاوین
          • عصب فرنیک
        • اتصالات:
          • کرانیال: لوب اکسیپیتال
          • دمی: با فاسیای اندوتوراسیک و رباط طولی قدامی ادغام می‌شود.

فاسیاهای گردن

تصویر 10، فاسیاهای گردن:

  • برش عرضی گردن در سطح C7
  • لایه‌ی اینوستینگ (investing) زیر پلاتیسما واقع بوده و عضله استرنوکلیدوماستوئید و عضله تراپزیوس را می‌پوشانند.
  • لایه‌ی پیش‌نایی (pretracheal) عضلات اینفراهایوئید را پوشانده و به غلاف کاروتید متصل می‌کند.
  • فاسیای پیش‌مهره‌ای (prevertebral) عضلات عمقی گردن، شبکه عصبی براکیال، تنه سمپاتیک، شریان ساب‌کلاوین و عصب فرنیک را احاطه می‌کند. فاسیای احشایی نیز ارگان‌های گردنی را می‌پوشاند.

نکته: لایه پره ورتبرال از فاسیای عمقی سرویکال از جمجمه از طریق مدیاستن تا دیافراگم امتداد دارد. بنابراین، عفونت در این لایه می‌تواند آسیب زیادی ایجاد کند.

عروق و اعصاب سر و گردن

شریان‌ها:

  • شریان‌های کاروتید مشترک و ساب کلاوین، سر و گردن را تامین می‌کنند.
  • شریان کاروتید مشترک به شریان کاروتید داخلی تقسیم می‌شود که عمدتاً نواحی داخل جمجمه‌ای را تأمین می‌کند و شریان کاروتید خارجی که عمدتاً نواحی خارج جمجمه‌ای را تأمین می‌کند.
  • شریان ساب کلاوین نواحی تحتانی گردن، نزدیک به قفسه سینه را تامین می‌کند.

شریان ساب کلاوین:

شریان ساب‌کلاوین و شاخه‌های آن

تصویر 11، شریان ساب‌کلاوین و شاخه‌های آن:

  • منظر شکمی
  • شریان ساب‌کلاوین چپ مستقیماً از قوس آئورت نشأت می‌گیرد. شریان ساب‌کلاوین راست نیز از شریان براکیوسفالیک جدا می‌شود. در لبه‌ی خارجی دنده اول، شریان‌های ساب‌کلاوین بصورت شریان‌های آگزیلاری امتداد می‌یابند. شاخه‌های اصلی شریان ساب‌کلاوین (از پروگزیمال به دیستال)  عبارتند از:
    • شریان توراسیک داخلی (شریان مامیلاری داخلی)
    • شریان مهره‌ای
    • تنه تیروسرویکال
    • تنه کوستوسرویکال

شریان‌های اندام فوقانی

تصویر 12، شریان‌های اندام فوقانی


  • منشا:
    • شریان ساب کلاوین چپ: شاخه مستقیم آئورت
    • شریان ساب کلاوین راست: شاخه‌ای از شریان براکیوسفالیک
  • شاخه‌ها:
    • شریان توراسیک داخلی
    • شریان ورتبرال (مهره‌ای)
    • تنه تیروسرویکال
    • تنه کوستوسرویکال

نکته: در تنگی عروق کرونر می‌توان از شریان توراسیک داخلی به عنوان پیوند بای- پس عروق کرونر طبیعی استفاده کرد.

نکته: تنگی شریان ساب کلاوین نزدیک به منشاء شریان ورتبرال (مهره‌ای) ممکن است منجر به SSS (سندرم دزدی ساب کلاوین) شود.

شریان‌های کاروتید مشترک:

  • منشا:
    • شاخه چپ: شاخه مستقیم آئورت
    • شاخه راست: شاخه‌ای از شریان براکیوسفالیک
  • مسیر: صعود در گردن در داخل غلاف کاروتید
  • شاخه‌ها در هر طرف انشعاب کاروتید را در سطح C4 تشکیل می‌دهند:
    • شریان کاروتید داخلی
    • شریان کاروتید خارجی

خونرسانی شریانی سر و گردن

تصویر 13، خونرسانی شریانی سر و گردن

نکته: شریان‌های کاروتید مشترک در سطح C4 دو شاخه می‌شوند.

نکته: افزایش حساسیت سینوس کاروتید می‌تواند به دلیل فشار خون سیستولیک پایین در هنگام اعمال فشار به سینوس کاروتید، منجر به سنکوپ (بیهوشی) شود. این شرایط اغلب با تغییرات آترواسکلروتیک در سینوس کاروتید همراه است.

شریان کاروتید داخلی:

  • منشا: از کاروتید مشترک در سطح مرز بالایی غضروف تیروئید ناشی می‌شود.
  • مسیر: از طریق کانال کاروتید استخوان تمپورال وارد جمجمه می‌شود.
  • شاخه‌ها:
    • شریان افتالمیک
    • شریان سربرال قدامی
    • شریان سربرال میانی
    • حلق ویلیس
    • هیچ شاخه‌ای در گردن ندارد.

شریان کاروتید خارجی:

  • منشاء: از کاروتید مشترک در سطح مرز بالایی غضروف تیروئید ناشی می‌شود.
  • شاخه‌ها:
    • شریان تیرویید فوقانی
    • شریان لینگوال (زبانی)
    • شریان فاسیال
    • شریان فارنژیال بالارونده
    • شریان اکسی‌پیتال
    • شریان اوریکولار خلفی
    • شریان‌های ماگزیلاری
    • شریان تمپورال سطحی

شریان کاروتید خارجی

تصویر 14، شریان کاروتید خارجی:

  • شریان کاروتید خارجی از محل دوتایی شدن شریان کاروتید مشترک در لبه‌ی فوقانی غضروف تیروئید نشأت می‌گیرد.
  • شاخه‌های قدامی (آبی) شریان تیروئیدی فوقانی، شریانی لینگوال و شریان فاسیال
  • شاخه میانی: شریان حلقی صعودی
  • شاخه‌های خلفی (زرد): شریان اکسیپیتال، شریان اوریکولار خلفی
  • شاخه‌های انتهایی (سبز): شریان تمپورال سطحی، شریان ماگزیلاری
  • از شریان ماگزیلاری، شریان‌های اینفرااربیتال و منتال جدا شده که از راه سوراخ اینفرااربیتال و سوراخ منتال، وارد صورت می‌شوند (دوایر نقطه‌چینی سبز).

شاخه‌های شریان کاروتید خارجی

تصویر 15، شاخه‌های شریان کاروتید خارجی:

  • منظر جانبی راست شریان کاروتید خارجی و شاخه‌های آن
  • شریان کاروتید خارجی از محل دوتایی شدن شریان کاروتید مشترک نشأت می‌گیرد.
  • هشت شاخه شریان کاروتید خارجی را می‌توان بصورت چهار دسته زیر تقسیم‌بندی کرد:
    • شاخه‌های قدامی (آبی): شریان تیروئیدی فوقانی، شریان لینگوال و شریان فاسیال
    • شاخه میانی (سیاه): شریان حلقی صعودی
    • شاخه‌های خلفی (زرد): شریان اکسیپیتال و شریان اوریکولاری خلفی
    • شاخه‌های انتهایی (سبز): شریان تمپورال سطحی و شریان ماگزیلاری

شاخه‌های شریان ماگزیلاری

تصویر 16، شاخه‌های شریان ماگزیلاری:

  • شریان ماگزیلاری، یک شاخه انتهایی از شریان کاروتید خارجی (قرمز)، توسط عضله تریگوئید به سه بخش تقسیم می‌شود:
    1. بخش مندیبولار (سبز) در سمت جانبی عضله تریگوئید خارجی
    2. بخش تریگوئید (زرد) در داخل عضله تریگوئید خارجی
    3. بخش تریگوپالاتین (آبی) در سمت داخلی عضله تریگوئید خارجی

شاخه‌های شریان ماگزیلاری 2

تصویر 17، شاخه‌های شریان ماگزیلاری 2

نکته: شریان تمپورال در آرتریت سلول ژانت (غول پیکر) درگیر می‌شود.

نکته: شاخه‌ای از شریان ماگزیلاری، شریان مننژیال میانی است. از طریق سوراخ اسپینوزوم وارد جمجمه می‌شود و بیشتر مننژها و جمجمه را تامین می‌کند. آسیب جمجمه‌ای می‌تواند منجر به لسراسیون یا پارگی شریان مننژال میانی شود که منجر به وضعیت تهدید کننده حیات، هماتوم اپیدورال می‌شود.

وریدها:

وریدهای سطحی:

ورید ژوگولار خارجی:

  • خون را از بخش خارجی جمجمه و قسمت‌هایی از صورت جمع می‌کند.
  • از غده پاروتید شروع می‌شود و به سمت پایین امتداد می‌یابد.
  • در امتداد کنار گردن بالا می‌رود.
  • توسط پلاتیسما پوشیده می‌شود.
  • لایه سطحی فاسیای گردن را سوراخ می‌کند
  • در زاویه وریدی یا در ورید ژوگولار داخلی ختم می‌شود.

وریدهای عمقی:

ورید ژوگولار داخلی:

  • خون را از مغز، قسمت‌هایی از صورت و گردن جمع می‌کند.
  • ادامه سینوس سیگموئید در سوراخ ژوگولار
  • از پایه جمجمه شروع می‌شود و به سمت پایین امتداد می‌یابد.
  • به ورید براکیوسفالیک ← ورید اجوف فوقانی ختم می‌شود.

ورید ساب کلاوین:

  • خون وریدی را از بازوها تخلیه می‌کند.
  • در امتداد جلوی عضله اسکلن قدامی (قدام مدیال نسبت به مثلث اسکلن)
  • به زاویه وریدی ختم می‌شود، جایی که با پیوستن به ورید ژوگولار داخلی، ورید براکیوسفالیک را تشکیل می‌دهد.

وریدهای ژوگولار

تصویر 18، وریدهای ژوگولار:

  • منظر جانبی راست
  • وریدهای ژوگولار سطحی:
    • – اتصال ورید اکسیپیتال و شاخه خلفی ورید رترومندیبولار تشکیل می‌شود. این ورید، خون را از جمجمه گرفته و پس از عبور از بخش عمقی ترقوه، به ورید ساب‌کلاوین می‌ریزد.
    • ورید ژوگولار قدامی از اتصال وریدهای ساب‌مندیبولار کوچک تشکیل می‌شود. این ورید، خون را از ساختارهای قدامی گردن گرفته و به ورید ساب‌کلاوین تخلیه می‌شود. قوس ورید ژوگولار (اینجا نشان داده نشده) از ایجاد ارتباط بین وریدهای ژوگولار قدامی هر دو سمت تشکیل می‌شود.
  • ورید ژوگولار عمقی: ورید ژوگولار داخلی (IJV) در سوراخ ژوگولار جمجمه و بصورت امتداد سینوس سیگموئید آغاز می‌شود. این ورید خون را از مفز، صورت و ساختارهای عمقی سر و گردن (مانند غدد بزاقی، زبان و غده تیروئید) دریافت می‌کند. ورید ژوگولار داخلی در زاویه وریدی به ورید ساب‌کلاوین متصل شده و ورید براکیوسفالیک را می‌سازد.

وریدهای گردنی

تصویر 19، وریدهای گردنی:

  • منظر شکمی
  • ورید ژوگولار داخلی خون را از مغر (اینجا نشان دادهنشده)، صورت و ساختارهای عمقی سر و گردن (مانند غدد بزراقی، زبان و غده تیروئید) می‌گیرد. این ورید، پشتِ مفصل استرنوکلاویکولار با ورید ساب‌کلاوین اتصال یافته تا ورید براکیوسفالیک را بسازد. محل اتصال ورید ژوگولار داخلی و ورید ساب‌کلاوین، زاویه وریدی نام دارد که مجرای توراسیک نیز در همین زاویه به ورید ساب‌کلاوین می‌شود.
  • ورید ژوگولار خارجی خون را از جمجمه دریافت کرده و پس از عبور از بخش عمقی ترقوه به ورید ساب‌کلاوین تخلیه می‌شود.

وریدهای اجوف و ورید آزیگوس

تصویر 20، وریدهای اجوف و ورید آزیگوس:

  • سینه، گردن و شکم (برش کورونال، منظر شکمی)
  • وریدهایی که اینجا نشان داده شده‌اند، نهایتاً به وریدهای اجوف فوقانی و تحتانی تخلیه می‌شوند.

عروق و گره‌های لنفی:

  • حدود یک سوم غدد لنفاوی بدن در ناحیه سر و گردن قرار دارند؛ زیرا ابتدای دستگاه تنفسی و گوارشی مستعد ابتلا به بسیاری از عوامل بیماری زا است.
  • تمام تخلیه لنفاوی به تنه لنفاوی ژوگولار چپ و راست ختم می‌شود.
    • در سمت راست این تنه به محل اتصال وریدهای ژوگولار داخلی و ساب کلاوین به نام زاویه وریدی ختم می‌شود.
    • در سمت چپ به مجرای توراسیک می‌پیوندد..
  • برای جزئیات، به «غدد لنفاوی سر و گردن» مراجعه کنید.
 

ویژگی‌ها

گره‌های لنفی سطحی گردن

  • همراهی با
    • ورید ژوگولار خارجی (مثلث گردنی خلفی)
    • ورید ژوگولار قدامی (مثلث گردنی قدامی)
  • تخلیه به گره‌های لنفی عمقی

گره‌های لنفی عمقی گردن

فوقانی

  • همراهی با ورید ژوگولار داخلی (مثلث کاروتید)
  • تشکیل تنه ژوگولار که در یکی از موارد زیر خاتمه می‌یابد
    • سمت راست: به زاویه وریدی (محل اتصال ورید ژوگولار داخلی به ورید ساب‌کلاوین)
    • سمت چپ: به مجرای توراسیک

تحتانی

  • واقع روی ورید ژوگولار داخلی نزدیک به ورید ساب‌کلاوین

گره‌های لنفیِ سر و گردن

تصویر 21، گره‌های لنفیِ سر و گردن


گره‌های لنفیِ سر و گردن 2

تصویر 22، گره‌های لنفیِ سر و گردن 2


اعصاب:

  • اعصاب ناحیه سر و گردن عبارتند از:
    • اعصاب کرانیال (به اختلالات اعصاب کرانیال مراجعه کنید)
    • عقده‌های سرویکال پاراسمپاتیک
    • عقده‌های سرویکال سمپاتیک (برای جزئیات بیشتر به سیستم عصبی خودمختار مراجعه کنید)
    • شاخه‌های اعصاب نخاعی
  • شاخه‌های ونترال (شکمی) اعصاب نخاعی (C1-C4) شبکه گردنی را تشکیل می‌دهند و از شاخه‌های حسی و حرکتی تشکیل شده‌اند.

شبکه سرویکال:

شبکه عصبی سرویکال (گردنی)

تصویر 23، شبکه عصبی سرویکال (گردنی):

  • اعصاب هایپوگلوسال و اکسسوری (خاکستری رنگ) بخشی از شبکه‌ی گردنی نبوده و اینجا فقط بدلیل لندمارک آناتومیک بودنشان نشان داده شده‌اند.
  • شاخه‌های شبکه‌ی گردنی (خاکستری رنگ)، آنسا سرویکالیس را تشکیل داده و به عضلات اینفراهایوئید عصبرسانی می‌کنند.

 

توصیف: شبکه عصبی متشکل از شاخ قدامی ریشه‌های عصبی گردنی، که عصب حرکتی و حسی را برای اکثر عضلات گردن و ناحیه قدامی و جانبی گردن فراهم می‌کند.

عصب

سگمان نخاعی

عصبدهی

آنسا سرویکالیس

C1-C3

  • حرکتی
    • عضلات اینفراهایوئید (اوموهایوئید، استرنوهایوئید و استرنوتیروئید)

عصب فرنیک

C3-C5

  • حرکتی: دیافراگم
  • حسی
    • پلور (مدیاستن)
    • پریکارد

عصب اکسیپیتال کوچک

C2,C3

  • حسی
    • اسکالپ
    • گوش
    • گردن
    • توراکس فوقانی

عصب اکسیپیتال بزرگ

C2,C3

عصب سرویکال عرضی

C2,C3

عصب سوپرااسکاپولار

C3,C4

شاخه‌های خلفی اعصاب گردنی: عصب ساب‌اکسیپیتال، عصب اکسیپیتا بزرگ و عصب اکسیپیتال سوم

C1-C3

  • حسی: اکسیپت (پشت سر) و گردن
  • حرکتی (عصب ساب‌اکسیپیتال): عضلات ساب‌اکسیپیتال

نکته: عصب فرنیک: C3, C4, C5؛ دیافراگم را زنده نگه می‌دارد!

نکته: تومور مدیاستن می‌تواند با تنگی نفس، درد شانه و سکسکه به دلیل تحریک عصب فرنیک ظاهر شود.

جنین‌شناسی

بسیاری از ساختارهای سر و گردن از قوس‌های حلقی، بن بست‌های حلقی و شیارهای حلق منشا می‌گیرند. برای توصیف دقیق این موارد به دستگاه برونشیال مراجعه کنید.

اهمیت بالینی

سر:

  • بیماری‌های غدد بزاقی
  • سینوزیت
  • اوتیت خارجی
  • اوتیت مدیای حاد
  • اوتیت مدیای مزمن
  • کاهش شنوایی
  • بیماری های شبکیه چشم
  • فلج عصب صورتی

گردن:

منابع

1.

Panchbhavi VK. Neck Anatomy. In: Gest TR Neck Anatomy. New York, NY: WebMD.https://reference.medscape.com/article/1968303-overview. November 30, 2017. Accessed June 7, 2018.

2.

Standring S. Gray’s Anatomy: The Anatomical Basis of Clinical Practice. Elsevier Health Sciences; 2016

error: محتوا محافظت‌شده می‌باشد